فراتحليل چهار دهه پژوهش در باب علل و انگيزه‌هاي استعمال دخانيات در ايران

علي‌رغم اثرات ناگوار دخانيات بر سلامت انسان و محيط زيست، مصرف دخانيات در كشور ما همچنان رو به گسترش است. پژوهش‌هاي مختلفي به بررسي كم و كيف مسئله‌ي دخانيات پرداخته‌اند كه نيازمند است اطلاعات اين پژوهش‌ها منسجم شود. پژوهش حاضر با هدف شناسايي علل و انگيزه‌هاي استعمال دخانيات در افراد به روش فراتحليل كيفي، يافته‌هاي 92 پژوهش انجام شده در ايران را مورد واكاوي قرار داد. گردآوري داده‌ها از طريق مراجعه به پايگاه‌هاي اطلاعاتيSID، Magiran، ايرانداك، مركز تحقيقات دخانيات ايران و IranMedex با كليدواژه‌هاي دخانيات، سيگار، قليان در يك بازه زماني(1397-1357) صورت گرفت. پژوهش‌هاي نامرتبط و تكراري حذف و 92 پژوهش متناسب با هدف و معيارهاي تحقيق مورد تحليل قرار گرفت. يافته‌هاي تحقيق نشان داد متغيرهاي زمينه‌اي، وجود اطرافيان سيگاري، دسترسي آسان به دخانيات، گذران فراغت، الگويابي، تغييرات اجتماعي، فشارزاهاي محيطي، باور، نگرش و آگاهي افراد، ضعف پاي‌بست‌هاي اجتماعي و مذهبي از جمله عوامل گرايش افراد به دخانيات در ايران بوده است. بر اين اساس لازم است مديريت اوقات فراغت و جايگزين‌هاي دخانيات و بحث شادكامي مورد توجه قرار گيرد.