بررسي منشأ، ويژگي‌ها و الگوي پراكندگي كولي‌هاي ايران

كوليان، مردم دوره‌گردي هستند كه در سراسر دنيا پراكنده‌اند و مجموعه‌اي از آداب‌و‌رسوم مختلف را در فرهنگ خود، جاي داده‌اند. به‌همين‌دليل، شناخت خاستگاه و آشنايي با نحوۀ زندگي آن‌ها از لحاظ تحقيقات مردم‌شناسي سودمند است. اهميت و تأثير آن‌ها به‌حدي است كه بسياري از شاعران در آثار خود به ذكر زيبايي و ويژگي‌هاي آنان پرداخته‌اند. اين پژوهش كه از نوع مطالعات كيفي است، مي‌كوشد به‌روش ميداني و كتابخانه‌اي به بررسي منشأ، پراكندگي، ويژگي‌ها و تعداد تقريبي خانوارهاي كوليان- با تكيه بر استان‌هاي ايلام و كرمانشاه- در نقاط مختلف ايران بپردازد. نويسنده با استفاده از مصاحبۀ نيمه‌ساختاريافته و روش گلوله‌برفي به مصاحبه با چهل تن از افراد بومي و كوليان استان‌هاي ايلام و كرمانشاه پرداخته است. نتايج بررسي‌ها كه طي دو سال انجام گرفت، نشان مي-دهد: كوليان همان داسيه‌ها (نجس‌ها) از طبقۀ فرودست هند هستند كه به دلايلي ازجمله اختلافات مذهبي، نداشتن جايگاه اجتماعي مناسب، فقر و... طي ساليانِ متمادي، مهاجرت كردند و به دليل اين‌كه بخشِ اعظمي از اين مهاجرت‌ها از راه كابل انجام گرفت با لقب كولي/كابلي خوانده شده‌اند و رفته‌رفته چنين صفتي به عنوان لقبي عام براي ساير مهاجران به‌كار رفته‌است. اغلب مردانِ كولي، درشت‌اندام و سبزه كه خالكوبي‌هايي بر دست و بازو دارند و برخي به مشاغلي چون ختنه‌گري، كفاشي، آهنگري، خوانندگي، ساخت ابزار موسيقي و وسايلِ چوبي مي‌پردازند؛ برخي از زنان آن‌ها نيز با پوستي سبزه و خالكوبي‌هايي بر چانه و مچ دست به گدايي و تن‌فروشي گرايش دارند. با بررسي‌هاي ميداني در مناطق مختلف كشور، مشخص شد كه استان‌هاي فارس، كرمان، لرستان و كرمانشاه به‌ترتيب بيش‌ترين تعداد كولي‌ها را در خود جاي داده‌اند.