بررسي تطبيقي جايگاه روايات امام صادق (ع) در تفسيرهاي لطائف‌الإشارات و كشف‌الأسرار

تبيين مسئله: حديث يكي از مهم‌ترين منابع تفسيري قرآن كريم است. به استناد روايات پيامبر (ص) و امامان (ع)، تأويل صحيح قرآن و حقايق آن را تنها ايشان مي‌دانند. از مباحث مؤثر در فرهنگ شيعه شناخت جايگاه و مقام اهل‌بيت (ع) در تفاسير قرآن و ساير فرق ديني است و اين مهم تنها با تبيين رويكرد مفسران به روايات ايشان امكان‌پذير است. سُلَمي در كتاب حقايق‌التّفسير، تفسيري بر بخش‌هايي از قرآن منسوب به امام جعفر صادق (ع) را آورده است كه پل نويا براي نخستين‌بار آن را منتشر كرد. وي امام صادق (ع) را نخستين مفسّري يافت كه قرآن را با تجربۀ دروني خود بازخوانده و تفسير كرده است.روش: در اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي و شيوۀ مقايسه‌اي بين دو تفسير لطائف‌الإشارات قشيري و كشف‌الأسرار ميبدي ـ از مهم‌ترين تفسيرهاي عرفاني قرآن ـ ميزان و شيوه به‌كارگيري روايات امام صادق (ع)، به‌ويژه روايات منسوب به آن امام در حقايق‌التّفسير سُلَمي و رويكرد هركدام سنجيده مي‌شود.يافته‌ها و نتايج: اين بررسي نشان مي‌دهد همۀ روايات امام در لطائف، برگرفته از حقايقِ سُلَمي است؛ اما كشف‌الأسرار فقط مرجع بخشي از آنهاست. قشيري به كلام امام صادق (ع)، تنها مانند سخن يكي از مشايخ تصوف نگريسته است. ميبدي با نقل روايات از قول امام صادق (ع) از تفسير منسوب به امام (ع) و ديگر منابع، از ايشان، هم مانند پيشواي مذهبي و هم مثل پير طريقت ياد كرده است. هر دو مفسر براساس روايتي از امام صادق (ع) به وجود مراتب در قرآن معتقدند و تفسير ظاهري را در كنار تفسير باطني مي‌پذيرند. هر دوي آنها به اتحاد بين شريعت، طريقت و حقيقت باور دارند. بناي تفسير اشاري در هر دو تفسير، تجربۀ عرفاني است كه مباني هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي و زبان‌شناختي را شكل داده است.