تحليل گفتمان انتقادي كتاب اسرارالتوحيد بر مبناي الگوي ون ليوون

بيان مسئله: اسرارالتوحيد اثري عرفاني است كه در آن، كارگزاران اجتماعي به‌شيوه‌هاي مختلف بازنمايي مي‌شوند.روش: هدف در اين پژوهش، تحليل گفتمان اين كتاب بر مبناي الگوي ون ليوون و با تكيه بر روش توصيفي ـ تحليلي است.يافته‌ها و نتايج: نتايج اوليه بيانگر آن است كه ابوسعيد ابوالخير در اين اثر ازطريق فعّال‌سازي، نيرويي پويا و اثرگذار معرفي شده است. بيشترين بسامد نام‌دهي پس از ابوسعيد ابوالخير مربوط به خواجه حسن مؤدب، كارگزار مخصوص ابوسعيد و ابوالقاسم قشيري است. آشكار است كه بسامد نام‌دهي اين شخصيّت معتبر به‌دليل گرايش نهايي او به ابوسعيد، تأثير شگرفي بر وجهه و مشروعيت معنوي ابوسعيد ابوالخير گذاشته است. در اسرارالتوحيد بيشترين بسامد گروه‌ها مربوط به مشايخ/ صوفي، درويشان و مريدان است كه همه مربوط به گروه خود و گفتمان طريقت‌محور هستند. در زيرشاخه نامشخّص‌سازي مشخص شد كه هويّت كارگزاران ناشناس در تبليغ گفتمان طريقت‌محور اهميتي ندارد؛ بلكه مهم عملي است كه آنها انجام مي‌دهند. عمل اين كارگزاران ناشناس همواره كاركردي مشابه و مؤثر در بيان ديدگاه‌هاي عرفاني نويسنده دارد كه اغلب شامل مشاهده، دريافت عظمت و اهميّت شخصيّت معنوي ابوسعيد ابوالخير است. در اسرارالتوحيد، انسان‌نمايي حيوانات بار ايدئولوژيكي دارد؛ زيرا حضور اين حيوانات وحشي از مقوله كرامات ابوسعيد ابوالخير است تا نشاني بر مشروعيّت، تثبيت قدرت و صدق او باشد. ازنظر مولفه حذف ثابت شد كه بخش‌هايي از دانسته‌هاي ابوسعيد شامل مقوله كم‌رنگ‌سازي مي‌شود؛ زيرا توليدكنندۀ گفتمان در اين اثر، مانند ديگر سالكان، موظّف است از افشاي اسرار ربّوبي بپرهيزد و سرّ حق را جز با اهل حق در ميان نگذارد.