واكاوي فقهي حقوقي ادله قرآني اضطرار

اضطرار يكي از عناوين ثانويه و از قواعد مشهور فقهي است كه در ابواب مختلف فقه و حقوق كاربرد دارد. فقها عمده بحث اضطرار را در كتاب اطعمه و اشربه مطرح كرده اند و در كتاب حدود و قصاص، يا اين بحث مطرح نشده و يا اجمالاً به آن اشاره كرده اند و كمتر به ادله و مستندات آن به صورت متمركز پرداخته اند. با عنايت به اينكه بحث اضطرار، يك قاعده قرآني و روايي است، لذا در اين مقاله به صورت توصيفي ـ تحليلي، ادله و مستندات قرآني آن به صورت كامل و دقيق بحث و بررسي شده است. براساس آيات شريفه، اضطرار از علل موجهه جرم است و عملي كه مضطر در حال اضطرار انجام مي دهد در صورتي كه شرايط مذكور در آيات را داشته باشد، جرم نبوده تا از مجازات او صحبت شود؛ به نظر مي رسد با توجه به اطلاق ادله قرآني، مي توان قائل شد كه اضطرار در حدود و تعزيرات هم از علل موجهه است و فرد مضطر مجازات نمي شود. در بحث قصاص هم در برخي از صور مثل جنايت بر عضو، اضطرار از علل موجهه است.