حكمراني پايدار منابع آب مشترك مرزي با بهره‌ گيري از نظريه انتخاب اجتماعي (مطالعه موردي حوضه رودخانه هريرود)

زمينه و هدف: مناقشات بر سر آب‌هاي فرامرزي بين كشورهاي همسايه يك حوضه آبخيز، يكي از پديده‌هاي رايج در عرصه بين‌المللي است. حل‌ و فصل اين مناقشات و توافق بر سر آب‌هاي فرامرزي همواره با چالش‌هاي متعددي روبرو بوده است كه دستيابي به يك راه‌ حل مورد اجماع طرف ها را دشوار مي‌سازد. از جمله مناقشات آب‌هاي فرامرزي كه در سال‌هاي اخير، رو به شدت و وخامت گذارده، مناقشه افغانستان، ايران و تركمنستان، بر سر استفاده از منابع آبي هريرود است. درين تحقيق سعي شده است تا بهترين راهكار جهت گذار از مرحله تنش و چالش به سمت تعامل و ايجاد يك بازي برد برد به نفع تمام طرف هاي درگير در بازي ارائه گردد.روش بررسي: در اين مقاله با فرض تمايل طرف‌هاي مناقشه به انجام مذاكره به منظور دستيابي به يك راه‌حل توافقي و اجماعي براي تقسيم حقابه هريرود، گزينه‌هاي احتمالي هريك از طرف ها با تكيه بر اصول و نظريات رايج بين‌المللي در مورد نحوه تقسيم آب‌هاي مرزي مشترك و نيز قواعد و كنوانسيون‌هاي رايج حقوقي شناسايي شد. پس از تعريف پنج گزينه براي مذاكرات هريرود بين ايران، افغانستان و تركمنستان، به منظور شناسايي بهينه اجتماعي، از شش قاعده رايج كندورسه، بوردا، اكثريت نسبي، ميانه آرا، مصالحه اكثريت و كندورسه كاربردي استفاده شد. در نهايت با استفاده از قواعد انتخاب اجتماعي، محتمل‌ترين نتيجه حاصل از مذاكره بر سر گزينه‌هاي ياد شده  تعيين شد. يافته ها و نتيجه گيري: نتايج اين تحقيق كه در سال 1398 خورشيدي انجام شده است؛ نشان داد كه گزينه ايجاد بازار آب، بر اساس تمامي قواعد انتخاب اجتماعي مورد استفاده به استثناي قاعده اكثريت نسبي، به عنوان بهينه انتخاب شده است؛ بنابراين مي‌توان گفت كه گزينه ياد شده ، محتمل‌ترين گزينه‌اي است كه بر اساس قواعد انتخاب اجتماعي، امكان توافق بر سر آن بين سه كشور حوضه هريرود وجود دارد.     4 Condorcet Choice 5 Borda scoring 6 Plurality rule 7 Median voting rule 8 Majoritarian compromise [6] Condorcet’s Practical Method