اثرسنجي پروژه‌هاي احيايي مرتع مبتني بر شاخص‌هاي پايداري خاك در مراتع مناطق خشك (مطالعه موردي: مراتع استان يزد)

پايداري ساختمان خاك توانايي خاك براي مقاومت در برابر نيروهاي فرساينده و بازسازي پس از تخريب را نشان مي دهد. با توجه به اين كه خاك يكي از اجزاي مهمّ اكوسيستم مرتعي است، حفظ پايداري آن مهم است. هدف اين مطالعه بررسي اثر فعاليت هاي احيايي مراتع روي پايداري خاك با استفاده از شاخص هاي هفت متغيره، امتيازدهي و امرسون در مراتع استان يزد بوده تا ضمن ارزيابي اين شاخص ها، با توجه به شرايط موجود منطقه و نتايج حاصل بتوان روش متناسب و سازگار با مراتع مناطق خشك ارائه نمود. به اين منظور ابتدا از بين پروژه هاي بيولوژيك و بيومكانيك اجرا شده در مراتع استان يزد، پروژه هاي هلالي آبگير، فارو و بانكت، در سه سامان عرفي انتخاب گرديد. نمونه برداري از خاك و پوشش گياهي به روش سيستماتيك-تصادفي با استقرار ترانسكت و پلات انجام شد. به منظور مقايسه اثرات روش هاي مختلف احيايي بر شاخص هاي پايداري خاك با ورود داده ها به محيط SAS از روش تجزيه واريانس آشيانه اي استفاده گرديد. سپس با استفاده از نرم افزار Statgraphics از روش تجزيه مؤلفه هاي اصلي رابطه فاكتورهاي خاك با پوشش گياهي بررسي و طبقه بندي پايداري خاك براي مراتع مورد مطالعه صورت گرفت. نتايج نشان داد كه همه متغيرهاي خاك بجز مادة آلي و آهك در مناطق مورد مطالعه داراي تفاوت معني دار مي باشد. مهم ترين متغيرهاي خاك تأثيرپذير از عمليات احيايي شامل SAR، ESP، pH ، ميزان سديم، كلسيم و منيزيم با مقادير ويژه 0/0،30035/30036، 0/2928، 0/2907، 0/2898 و 0/2894 مي باشد. با توجه به اين كه خاك مناطق مورد مطالعه بيشتر به صورت شني، شني-لومي و لومي-شني بوده با بافت هاي اشاره شده در طبقات شاخص پايداري خاك هفت فاكتور، همخواني نداشت، بنابراين، اين شاخص براي تعيين پايداري خاك مناسب نبود. از طرف ديگر شاخص جمع جبري چهار فاكتور خاك و روش امرسون نيز تغييرات پايداري خاك در داخل هر منطقه (شاهد، داخل عمليات و بين عمليات) را به خوبي نشان نداد. در پايان روش طبقه بندي پايداري خاك در مراتع مناطق خشك پيشنهاد گرديد.