ارزيابي پاسخ گونه Salsola arbusculiformis Drobدر دشت شوقان خراسان شمالي نسبت به متغيرهاي محيطي با استفاده از مدل جمعي تعميم ‌يافته

يكي از زمينه هاي مطرح در بوم شناسي پوشش گياهي، درك روابط گونه هاي گياهي و عوامل محيطي و تحليل واكنش گونه ها در امتداد شيب عوامل محيطي است. با توجه به اهميت گياه Salsola arbusculiformis Drob در حفاظت خاك و توليد علوفه در منطقه شوقان استان خراسان شمالي، در اين تحقيق به بررسي عكس العمل اين گونه نسبت به متغيرهاي محيطي با استفاده از مدل جمعي تعميم يافته پرداخته شد. بدين منظور براي اندازه گيري مؤلفه هاي گياهي و عوامل محيطي از روش تصادفي-سيستماتيك استفاده شد. براي بررسي ارتباط پوشش گياهي با عوامل محيطي از روش آناليز تطبيقي‌‌متعارفي استفاده شد. نتايج حاصل از آناليز تطبيقي متعارفي نشان داد كه عوامل محيطي مثل درصد شن، يون هاي سولفات و بيكربنات خاك، بارندگي سالانه و ارتفاع از سطح دريا، به ترتيب با بيان 5/8 ، 11/4، 5/7، 9/1 و 7 درصد از واريانس موجود در تركيب گياهي، نقش مهمي در تغييرات پوشش گياهي در رويشگاه مورد مطالعه داشتند. مطالعه عكس العمل اين گونه به عوامل محيطي نشان داد كه از 25 متغير محيطي مورد مطالعه، 14 متغير تأثير معني داري (p 0.01) بر عملكرد گياه داشتند. الگوي پاسخ گونه مورد مطالعه در امتداد شيب عواملي مثل اسيديته، درصد شن و رس خاك، ارتفاع از سطح دريا و درصد شيب زمين به صورت تك نمايي بود، و حد بهينه رشد آن براي هر يك از اين عوامل به ترتيب 8/4، 66%، 28%، 1452 متر و 5% بود. پاسخ اين گونه به ميزان سولفات و درصد آهك خاك از مدل كاهشي پيروي كرد. بدين ترتيب كه با افزايش مقادير اين عوامل، عملكرد آن كاهش نشان داد. الگوي پاسخ گونة مورد نظر در امتداد شيب عواملي مثل كلر، سديم، كربن آلي، ازت، شوري خاك و متوسط درجه حرارت سالانه حالت دو مد داشت. اين مدل، نشان‌‌دهنده وجود يك محدوديت رقابتي در طول شيب محيطي است. نتايج نشان داد كه اين گونه در شيب هاي شمالي داراي بيشترين مقدار عملكرد است. مطالعه عكس العمل گونه مورد نظر در امتداد شيب عوامل توپوگرافي و خاك، اطلاعات ارزشمندي براي تعيين نيازهاي اكولوژيكي اين گونه‌‌ ارائه داد كه مي‌‌تواند در عمليات اصلاح مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه قرار گيرد.