بررسي تطبيقي فعاليت‌هاي صوفيان و كراميه در گسترش اسلام در شرق ايران (سده‌هاي 3 تا 5 قمري)

تصوف و كراميه، دو جريان تأثيرگذار در شرق ايران بودند كه يكي از تأثيرات اجتماعي آنان گسترش اسلام بود. اين بررسي با رويكردي تطبيقي به دلايل موفقيت صوفيان و كراميه در گسترش اسلام مي‌پردازد. هدف از اين تحقيق كه با روش توصيفي – تحليلي صورت گرفته است، پاسخ به اين پرسش‌ است كه رمز موفقيت صوفيان و كراميه در نشر اسلام چه بود؟ نتايج نشان مي‌د‌هد، نحوۀ رفتار و سلوك صوفيه با مردم و استفاده از شيوه‌هاي مناسب تبليغي ازجمله زهد ورزي، كلام ساده و صريح، شعارهاي تساوي طلبانه و استفاده از خانقاه، رمز موفقيت آنان در گسترش اسلام بود. رمز موفقيت كراميه در گسترش اسلام، ديدگاه ارجاء‌گرايانه از ايمان، زهد ورزي، كلام ساده، استفاده از روش فصالي و بهره بردن از خانقاه براي ترويج عقايد خود بود. البته صوفيان در نشر اسلام موفق تر از كراميان عمل كردند، زيرا آنان علاوه بر سود جستن از شاخصه‌ها و روش‌هاي مذكور از خدايي سخن مي‌راندند كه لطفش بر قهرش چيرگي دارد و مسلما چنين نگرشي نسبت به خداوند با اقبال بيشتري  از سوي مردم مواجه گرديد.