بررسي اثر بهينه نمودن عمليات بازرويي در سرعت‎هاي مختلف حركت ماشين بر برخي ويژگي‌هاي فيزيكي خاك مزارع نيشكر

سابقه و هدف: نيشكر در سطح وسيع در استان خوزستان كشت مي‌شود. پس از هر بار برداشت محصول، براي حذف تراكم به وجود آمده در اثر تردد ماشين‌هاي برداشت و ترميم جوي و پشته‌ها، عمليات بازرويي انجام مي‌شود. اين آزمايش با هدف ارزيابي اثر نوع ماشين و سرعت حركت بر كيفيت عمليات بازرويي نيشكر انجام شد.مواد و روش‌ها: تيمارهاي تحقيق عبارت بودند از دستگاه بازرويي مرسوم (زيرشكن 4 شاخه+ ديسك شكل‌دهنده پشته) و بازرويي با دستگاه تركيبي (زيرشكن 4 شاخه + ديسك شكل‌دهنده پشته و زيرشكن 10 شاخه) و سرعت‌هاي حركت ماشين با سه سطح (5، 6 و 7 كيلومتر در ساعت). طرح آزمايشي در قالب طرح كرت‌هاي يك‌بار خرد شده بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در اراضي كشت و صنعت اميركبير، مزرعه ALC 408 با بافت لوم رسي، رطوبت 15 درصد وزني، رقم محصول 1062-69CP و بازرويي سال اول انجام شد. ويژگي‌هاي فيزيكي مورد نظر در اين تحقيق شامل، قطر متوسط كلوخه‌ها و جرم مخصوص ظاهري بود. همچنين يكنواختي سطح خاك و سرعت نفوذپذيري آب به خاك نيز اندازه‌گيري گرديد. براي مقايسه تيمارها از تجزيه واريانس و آزمون دانكن استفاده شد. يافته‌ها:نتايج نشان داد قطر متوسط وزني كلوخه‌ها، جرم مخصوص ظاهري خاك، يكنواختي سطح خاك و نفوذپذيري آب به خاك در دو نوع ماشين بازرويي و سه سرعت حركت ماشين داراي اختلاف معني‌دار بودند. مقايسه ميانگين‌ها نشان داد، تيمار بازرويي با دستگاه تركيبي در سرعت 7 كيلومتر در ساعت، كوچك‌ترين قطر متوسط وزني كلوخه‌ها را به خود اختصاص داد. استفاده از دستگاه تركيبي در بازرويي، جرم مخصوص ظاهري خاك را نيز به‌صورت معني‌داري كاهش داد. ميانگين جرم مخصوص ظاهري خاك در عمليات بازرويي با دستگاه تركيبي به 1/33 گرم بر سانتي‌متر مكعب كاهش يافت. كمترين ضريب تغييرات يكنواختي سطح خاك مزرعه در تيمار بازرويي با دستگاه تركيبي در سرعت 7 كيلومتر در ساعت برابر 16 درصد به‌دست آمد. همچنين سرعت نفوذ آب به خاك در دو تيمار دستگاه بازرويي مرسوم و دستگاه بازرويي تركيبي با يكديگر اختلاف معني‌دار داشتند. سرعت نفوذ آب به خاك پس از عمليات بازرويي با دستگاه‌هاي مرسوم و تركيبي به‌ترتيب برابر 1/6 و 2/3 سانتي‌متر در ساعت به‌دست آمد. استفاده از دستگاه تركيبي در عمليات بازرويي موجب افزايش نفوذپذيري شد؛ علت اين است كه در اثر حركت زيرشكن ده شاخه، شدت به هم‌خوردگي خاك بيشتر گرديد. حركت ساقه زيرشكن باعث ايجاد شكاف در محل عبور ساقه در كف جوي‌ها گرديده كه در نتيجه موجب بيشتر شدن ميزان نفوذپذيري آب به خاك شد. در واقع استفاده از زيرشكن، به دليل شكسته شدن و خرد شدن لايه‌هاي سطحي و عمقي در خاك و تشكيل فضاهاي بزرگ بين كلوخه‌ها و ترك‌هاي به‌وجود آمده در عمق و كاهش جرم مخصوص ظاهري خاك، ضمن افزايش حجم ذخيره آب در خاك، نفوذ آب به خاك به‌راحتي انجام مي‌گيرد. نتيجه مقايسه ميانگين اثر سرعت حركت ماشين بر نفوذ آب به خاك نيز نشان داد كه بيشترين سرعت نفوذ آب به خاك در سرعت 5 كيلومتر در ساعت و كمترين ميزان نفوذپذيري آب به خاك در تيمار سرعت 7 كيلومتر در ساعت به‌ترتيب برابر 2/1 و 1/4 سانتي‌متر در ساعت رخ داد. علت كاهش نفوذپذيري آب در سرعت‌هاي بالاتر به اين خاطر است كه شيارهاي ايجاد شده در سرعت بالاي دستگاه به‌وسيله‌ي ريزش ديواره‌هاي شيار سريع‌تر پر مي‌گردند در حالي كه ثبات اين شيارها در سرعت‌هاي پايين حركت زيرشكن و دستگاه بازرويي در خاك ماندگارتر است.نتيجه‌گيري: در نهايت با توجه به اختلاف معني‌دار تيمارهاي دستگاه بازرويي مرسوم و تركيبي، استفاده از دستگاه تركيبي بازرويي نيشكر، بيشترين تأثير مثبت را بر شاخص‌هاي فيزيكي اندازه‌گيري شده در خاك مزرعه داشت كه اين امر ناشي از به هم‌خوردگي بيشتر خاك به‌دليل حركت زيرشكن ده شاخه در حين عمليات بازرويي مي‌باشد.