كارآيي خاكپوش بقاياي گياهي در كاهش فرسايش بين‌شياري و پاشماني در سرعت‌هاي مختلف باد

سابقه و هدف: فرسايش پاشماني و بين‌شياري از انواع مهم فرسايش ناشي از باران در اراضي كشاورزي است. در بسياري از مناطق كشور، وزش باد از طريق تشديد فرسايندگي باران باعث افزايش شدت فرسايش خاك مي‌شود. يكي از راهكارهاي حفاظتي مهم در مهار فرسايش، استفاده از خاكپوش بقاياي گياهي است. پژوهش حاضر با هدف بررسي تأثير درصدهاي مختلف خاكپوش كاه و كلش گندم در تقابل با سرعت‌هاي مختلف باد بر شدت فرسايش بين‌شياري و پاشماني با استفاده از دستگاه شبيه‌ساز هم‌زمان باران و باد انجام شد. مواد و روش‌ها: به اين منظور، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كامل تصادفي از طريق ايجاد شدت 40 ميلي‌متر در ساعت باران بر روي دو نمونه خاك با حداكثر اندازه ذرات 2 و 4.75 ميلي‌متر (به‌ترتيب با اسامي C2mm و C4.75mm)، در سرعت‌هاي مختلف باد (صفر، 6 و 12 متر بر ثانيه در ارتفاع 40 سانتي‌متري) و سطوح متفاوت خاكپوش كاه و كلش شامل صفر، 30، 60 و 90 درصد (معادل 800، 1650 و 3300 كيلوگرم بر هكتار) هر يك در سه تكرار انجام شد. ميزان فرسايش بين‌شياري و پاشمان به سمت بالادست و پايين‌دست به‌طور جداگانه اندازه‌گيري شد. در پايان، درصد كارايي سطوح مختلف خاكپوش در كاهش فرسايش خاك در مقايسه با شاهد (خاك بدون پوشش) در سرعت‌هاي مختلف باد تعيين شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه با افزايش درصد خاكپوش بقايا، شدت فرسايش بين‌شياري و پاشماني به‌طور معني‌داري كاهش يافت. همچنين با افزايش سرعت باد، فرسايش بين‌شياري و پاشمان پايين‌دست ذرات به‌طور معني‌داري افزايش و پاشمان بالادست كاهش نشان داد. كارايي خاكپوش در مهار فرسايش بين‌شياري بين 30.7 تا 92.8 درصد و در كاهش پاشمان بالادست و پايين‌دست ذرات به‌ترتيب بين 3.3 تا 81 درصد و 78.9 تا 99.9 درصد تعيين شد. از بين سطوح مورد مطالعه، پوشش 60 درصد خاكپوش، بهترين پاسخ را در مهار فرسايش بين‌شياري نشان داد. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه در باران‌هاي متأثر از وزش باد، شدت فرسايش بين‌شياري با افزايش سرعت باد افزايش مي‌يابد. با اين وجود، از طريق ايجاد پوشش مناسب بقاياي گياهي در سطح خاك مي‌توان شدت فرسايش را به‌طور معني‌داري كاهش داد. در واقع، با افزايش درصد خاكپوش بقاياي گياهي، سطح خاك در برابر برخورد مستقيم قطرات باران محافظت مي‌شود و در نتيجه، شدت فرسايش بين‌شياري و پاشماني كاهش مي‌يابد. همچنين بقاياي گياهي، كارايي بيشتري در كاهش شدت پاشمان به سمت پايين‌دست نسبت به شدت پاشمان بالادست داشت. علاوه بر اين در حضور بقاياي گياهي نسبت به شاهد، پاشمان به سمت پايين‌دست بيشتر از فرسايش بين‌شياري كاهش يافت. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه با حفظ بقاياي گياهي در اراضي كشاورزي مي‌توان اثر فرساينده سرعت باد در تشديد فرسايش ناشي از باران در اراضي كشاورزي را مهار نمود.