جدل موسيقي و بيان در ترجمۀ شعر كلاسيك عربي به شعر كلاسيك فارسي

اين مقاله با تمركز بر ترجمۀ شعر كلاسيك عربي به شعر كلاسيك فارسي، تأثيرات متقابلي را بررسي مي‌كند كه در اين نوع ترجمه ميان ساخت بياني و ساخت موسيقايي شعر جريان مي يابد تا در نهايت محصول ترجمه، هم مضمون شعر عربي را منتقل كند و هم شكل شعري كلاسيك خود را شبيه سازي كند. پرسش ها از اين قرارند كه در اين نوع ترجمه تعامل ميان ساخت بياني و ساخت موسيقايي شعر چه تأثيراتي بر رابطۀ محصول ترجمه با شعر اصلي دارد؟ و تعامل اين دو ساخت به چه شكل هايي در محصول ترجمه نمود مي‌يابد؟ از مطالعۀ مجموعه اي از ترجمه هاي موجود با روش تحليلي توصيفي، نتيجه گرفته مي شود كه در اين نوع ترجمه، شعر فارسي به لحاظ ساخت موسيقايي، مستقل از شعر عربي پديد مي آيد؛ رعايت الزامات موسيقايي غالباً موجب مي شود ساخت بياني در شعر فارسي از ساخت بياني شعر عربي فاصله بگيرد. همچنين گاه باعث مي شود شعر فارسي در نحوۀ تنظيم سخن در قالب مصرع ها و بيت ها با شعر عربي متفاوت شود. رابطۀ شعر فارسي با شعر عربي به لحاظ ساخت بياني در صورتي محقق مي شود كه تغييرهاي بياني در ترجمه در راستاي انتقال مضمون هاي شعر عربي و قابل فهم باشند. اين در حالي است كه قافيه‌پردازي غالباً موجب تغييرهاي بياني در محصول ترجمه مي شود. در نهايت سه گرايش غالب در اين نوع ترجمه نشان داده مي شود: بازآفريني صوري، بازآفريني پويا و بازآفريني آزاد.