تحليل رابطه كيفيت نفوذپذيري و الگوهاي رفتاري در فضاهاي تجاري

بيان مساله: يكي از مهم‌ترين موضوعات در دانش روان‌شناسي محيط تأثير ويژگي‌هاي كالبدي محيط بر رفتار انسان‌ها است. كيفيت‌هاي ايجاد شده به واسطه‌ طراحي معماري مي‌تواند برخي الگوهاي رفتاري مطلوب را تقويت كرده و به همين نسبت براي برخي الگوهاي رفتاري مخرب بازدارنده باشد. از اين رو بررسي چگونگي تأثير اين مؤلفه‌هاي كيفي در فضاها و رفتارهاي متعاقب آن مي‌تواند به طراحي بهتر فضاهاي آينده كمك كند. مطالعات نشان مي‌دهد نحوه‌ پرداختن به كيفيت‌هاي فضايي چون دعوت‌كنندگي، خوانايي، محصوريت و غيره بر الگوهاي رفتاري افراد اثبات‌پذير است. يكي از كاربري‌هاي قابل توجه معماري كه تقريباً اغلب مردم در زندگي روزمره خود با آن سروكار دارند فضاهاي تجاري است؛ در اين ميان «نفوذپذيري» از جمله كيفيت‌هايي است كه پيوسته در پيدايش محيط مطلوب براي كاربران فضاهاي تجاري مطرح بوده و در نظريه «محيط‌‌هاي پاسخده» نيز در دو وجه بصري و كالبدي بحث شده است.سوال تحقيق: معيارهاي سنجش نفوذپذيري در دو بعد كالبدي و بصري در فضاهاي تجاري چيست؟ پرتكرارترين الگوهاي جاري رفتار در فضاهاي تجاري چه مواردي است؟ چه ارتباطي بين الگوهاي رفتاري پرتكرار با كيفيت نفوذپذيري در فضاهاي تجاري وجود دارد؟هدف تحقيق: هدف از اين پژوهش بررسي شاخص‌هاي دست‌يابي به كيفيت نفوذپذيري در طراحي فضاهاي تجاري است كه الگوهاي رفتاري كاربران را تحت تأثير قرار مي‌دهد. روش تحقيق: در مسير اجراي تحقيق دو فضاي تجاري در شهر قزوين كه از لحاظ دوره زماني، موقعيت مكاني و مقياس ساخت مشابهت داشتند انتخاب شدند. مجتمع خريد «مهروماه» با پلاني خطي و مجتمع خريد «البرز» با پلاني متمركز مورد قياس قرار گرفتند؛ نقشه‌هاي رفتاري در اين دو نمونه به روش پيمايش ميداني و مشاهده مستقيم، عكاسي و پي‌گردي (تركينگ) در دو طيف فعاليتي «مكث» و «حركت» تهيه شد؛ سپس يافته‌ها به روش مقايسه تحليلي تطبيقي كالبد و رفتار استخراج شدند. مهم‌ترين يافته‌ها و نتايج تحقيق: پرتكرارترين الگوي رفتاري مكث در مراكز خريد كه مشتمل بر ايستادن و نشستن است ارتباط معناداري با مؤلفه‌هاي كالبدي و بصري نفوذپذيري نشان مي‌دهد. در صورت بروز نشانه‌هاي بصري قوي‌تر حضور، توقف اختياري كاربران تشديد مي‌شود. در رابطه با الگوي حركت، عمق فاصله‌اي و تعداد گزينه‌هاي حركتي بيشتر، سطح نفوذپذيري را افزايش داده و همين امر موجب كندتر شدن حركت افراد در فضا و به تبع آن توجه بيشتر به اطراف مي‌شود. نتايج كلي اين مطالعه نشان مي‌دهد الگوهاي فضايي كه از نظر بصري نفوذپذيرترند منجر به شكل‌گيري الگوهاي رفتاري موثرتر شده‌اند و از اين رو به پيدايش محيط مطلوب و پاسخدهي به نياز كاربران نزديكترند.