مقايسۀ تطبيقي طاق و گنبد تيموري با روش‌هاي محاسباتي در سرمشق‌هاي كاشاني نمونۀ موردي: مسجد گوهرشاد مشهد

بيان مساله: كاربرد فرمول هاي محاسباتي سهم عمده اي در هندسۀ معماري ايران در عصر تيموري دارد. آنچه در معماري دورۀ تيموري قابل توجه است بهره گيري از ديدگاه غياث الدين جمشيد كاشاني رياضي دان قرن نهم، در اندازه گيري، محاسبات و فرموله كردن روش‌هاي اجرايي طاق و گنبد معماري است. يكي از مهمترين دستاوردهاي غياث‌الدين تثليث زاويه و دايره است كه پس از او ميرزا ابوتراب نطنزي رياضي دان عصر قاجار با روش هندسي هم ارز با روش جبري كاشاني به اين مسئله پرداخت.سوال تحقيق: اين پژوهش درصدد پاسخ به اين پرسش ها است كه كاشاني چگونه عمليات محاسبات در معماري را مورد توجه قرار داده است و رسالۀ او چگونه از يك فرآيند نظر- عمل به تكنولوژي ساخت طاق و گنبد دست يافته است؟. ميزان دقت سرمشق‌هاي كاشاني در توصيف اجراي طاق و گنبد معماري و نحوۀ استفادۀ سازندگان بنا از بيانات كاشاني از ديگر گزينه‌هايي هستند كه در اين پژوهش ارزيابي شده است.اهداف تحقيق: هدف اين پژوهش كشف روابط و تبيين قوانين محاسباتي از طريق ضوابط ترسيمي و محاسباتي كاشاني در تلاش براي پاسخ به سوالات فوق الذكر مي باشد. روش تحقيق: اين پژوهش بر پايۀ استدلال منطقي متكي بر گزاره‌هاي قاعده‌مند رياضيات استوار است. ابزار تحليلي در اين پژوهش توسط زبان برنامه نويسي پايتون در نرم‌افزار راينو مي باشد كه ارتباط دهندۀ قواعد محاسباتي و زبان اشكال در سرمشق هاي كاشاني است. نتايج اين ارزيابي در عناصر معماري مسجد گوهرشاد كه از لحاظ زماني و مكاني با حضور كاشاني در منطقه مطابقت دارد، شناسايي مي شوند.مهم ترين يافته ها و نتيجه گيري تحقيق: نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه محاسبات و ترسيمات كاشاني فقط يك تمرين عملي نظري نبوده و او به درستي عمليات محاسباتي را براي خلق عناصر معماري به كار بسته است. همچنين رابطه ميان قواعد محاسباتي سرمشق هاي كاشاني و نظام هندسي طاق و گنبد مسجد گوهرشاد تاييد مي‌شود.