رابطۀ ساز‌وكارهاي شناختي و خواندن در كودكان دبستاني با توجه به ماهيت خط فارسي

از آنجا كه بر پايه‌ يافته‌هاي پيشين، عمق خط بر رابطۀ بين سازوكارهاي شناختي و خواندن تأثير مي‌گذارد، مي‌توان الگوهاي متفاوتي را با توجه به ميزان شفافيت يا تيرگي نظام خطي زبان‌ها انتظار داشت. هدف اصلي از انجام اين پژوهش بررسي رابطۀ آگاهي واجي، حافظۀ فعال واجي و نامگذاري خودكار سريع با سرعت خواندن و صحت خواندن در كودكان فارسي‌زبان بود. آزمودني‌ها شامل 75 كودك فارسي‌زبان تك‌زبانۀ سالم و طبيعي (ميانگين سني 6/121 ماه) پايه‌هاي سوم، چهارم و پنجم از طبقه‌هاي اجتماعي متوسط و بالاتر شهر زاهدان بودند و از هر پايه، 25 كودك به شيوۀ نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند. 9 خرده‌آزمون براي سنجش متغيرهاي ضريب هوشي، سرعت خواندن، صحت خواندن، حافظۀ فعال واجي، آگاهي واجي و نامگذاري خودكار سريع اجرا گرديد. يافته‌ها نشان دادند كه رابطۀ قوي و معني‌داري بين نامگذاري خودكار سريع و سرعت خواندن وجود دارد. رابطۀ بين اين متغير و صحت خواندن متوسط و معني‌دار بود. آگاهي واجي، رابطۀ نسبتاً قوي و معني‌داري با سرعت خواندن و صحت خواندن داشت. حافظۀ فعال واجي با سرعت خواندن رابطۀ معني‌دار و متوسطي داشت. اين متغير رابطۀ معني‌داري با صحت خواندن نداشت. پيرامون رابطۀ نامگذاري خودكار سريع، آگاهي واجي و حافظۀ فعال واجي با خواندن مي‌توان گفت اين رابطه تا حدود زيادي شبيه رابطه‌اي است كه بين اين متغيرها و خواندن درخط‌هاي الفبايي ناپايدار نظير انگليسي و عبري گزارش شده است. يافته‌هاي پژوهش دلالت بر آن دارند كه پيش‌بين‌هاي شناختي خواندن تا حدود قابل‌توجهي تحت تأثير عامل شفافيت خط قرار مي‌گيرند.