شناسايي قابليت‌هاي سيستم‌هاي خبره و چت‌بات‌ها در كتابخانه‌ها: مرور نظام‌مند

همواره در سطح جهان، بر تعداد كتابخانه‌هايي كه براي ارائه خدمات مختلف از رايانه و نرم‌افزارهاي هوشمند استفاده مي‌كنند، افزوده مي‌شود و كتابداران و اطلاع‌رسانان نيز كوشيده‌اند كه با به كارگيري فناوري‌هاي هوش مصنوعي مانند سيستم‌هاي خبره، چت‌بات‌ها و ديگر سرويس‌هاي هوشمند به بهبود و ارتقا كيفيت و كميت خدمات بپردازند. لذا پژوهش حاضر با هدف معرفي قابليت‌هاي سيستم‌هاي خبره و چت‌بات‌ها، به تفيكيك خدمات مختلف كتابخانه‌ها انجام شده است. اين مطالعه به روش مرور نظام‌مند و با  فرآيند هفت مرحله‌اي رايت و همكاران اجرا شده است. اين مراحل در روش نظام‌مند عبارتند از: تعيين سوال پژوهش، تعيين قرارداد انجام كار، جستجوي متون، استخراج داده‌ها، ارزيابي كيفيت، تحليل داده‌ها و ارائه نتايج و درنهايت تفسير نتايج. كليدواژه‌هاي اين حوزه در هر سه پايگاه استنادي (خارجي) «وب آو ساينس»، «اسكوپوس» و «گوگل اسكالر» و در سه پايگاه اطلاعاتي داخلي «بانك اطلاعات نشريات كشور»، «پايگاه مركز اطلاعات علمي جهاد دانشگاهي» و «مرجع دانش»، بدون در نظر گرفتن بازه زماني، بررسي شد. در نهايت ۳۴ مقاله گزينش شد. مرور ۳۴ مطالعه مرتبط نشان داد كه سيستم‌هاي خبره، در سه نوع خدمات فني، عمومي و مديريتي كتابخانه‌ها كاربرد دارند اما با توجه به ماهيت چت‌بات‌ها كه در مكالمات و ارتباطات هوشمند از جنس تعاملات انساني كاربرد دارند؛ مشخص شد كه تاكنون پژوهش‌هاي گوناگون، كاربردهاي اين بات‌هاي مكالمه را تنها در بخش خدمات عمومي كتابخانه‌ها و به طور خاص‌تر در خدمات و مصاحبه مرجع شناسايي و معرفي كرده‌اند. در پايان انتظار مي‌رود كه كتابداران ضمن آشنايي با قابليت‌ها و كاربردهاي سيستم‌هاي خبره و چت‌بات‌ها، از همان مراحل طراحي تا به كارگيري اين نظام‌هاي هوشمند براي كتابخانه‌ها، مشاركت داشته باشند. همچنين پيشنهاد مي‌شود كه در مطالعات آينده نقش و كاربرد چت‌بات‌ها در خدمات فني و مديريتي كتابخانه‌ها بررسي شود تا در ادامه زمينه طراحي اين سرويس‌هاي هوشمند براي تمامي خدمات كتابخانه فراهم شود.