بازتعريف سياست ديپلماسي انرژي ايران درگاز طبيعي در افق ۱۴۲۰ ؛ ضرورت يا انتخاب؟

يكي از مهم ترين حوزه‌هاي مورد بحث و موضوع تصميم‌گيري در ديپلماسي انرژي خريد، فروش يا معاوضه و ترانزيت انواع حامل‌هاي انرژي با هدف افزايش امنيت سياسي بين‌المللي است. از ميان حامل‌هاي مختلف انرژي گاز طبيعي به دليل ايجاد وابستگي متقابل زياد موضوع اصلي اين مقاله است. مقالۀ حاضر، با استفاده از شيوۀ فراتحليل و متمركز بر وجوه كيفي آن و با بررسي اسناد بالادستي، اطلاعات و آمار مبادلات گاز طبيعي كشور و برخي رقباي منطقه‌اي به تحليل وضع موجود (آسيب ‌شناسي) و ارائۀ راهبردهاي متناظر پرداخته است. رويكرد اصلي در ديپلماسي گازي ايران تاكنون تمركز بر صادرات اين حامل بوده است. تمركز صرف بر صادرات گاز به سه دليل، ديگر تأمين‌كننده منافع ايران نيست. اول، ظهور قطب‌هاي توليد و مصرف گاز در منطقه، افزايش اهميت جغرافيايي ايران و فرصت ويژه نقش‌آفريني در عبور و داد و ستد گاز، دوم، فعال بودن مسيرهاي جايگزين براي از بين بردن مزيت ايران در عبور و داد و ستد گاز و سوم، ناترازي و كسري گاز در داخل كشور. بنابراين سياست ديپلماسي گازي ايران با يك فرصت و يك تهديد مواجه است: فرصت افزايش اهميت جغرافيايي ايران به دليل رشد نقاط توليد و مصرف گاز در منطقه و تهديد كسري تراز گازي كشور. لذا صادرات‌محوري در سال‌هاي پيش رو تأمين ‌كننده منافع ملي ايران نخواهد بود. باز تعريف اين سياست نه يك انتخاب كه ضروررتي انكار ناپذير است. توصيه حداقلي اين پژوهش در پيش گرفتن سياست تركيبي صادرات واردات گاز و برق بطور همزمان است.