كيفيت اقتباسِ داستان عزيز و غزال از نمايشنامه رمئو و ژوليت

داستانِ عزيز و غزال (1332ق.) به‌قلمِ سيّد‌اشرف‌الدّين حسيني گيلاني، معروف به نسيم شمال، عاشقانه‌اي است كمترشناخته‌شده كه در آن ماجراي عشق دو دلداده اهل حلب از دو خاندان متخاصم روايت مي‌شود. شباهت محتوايي اين داستان با نمايشنامه رمئو و ژوليت شكسپير ما را برآن داشت تا با نگاهي به مفهوم اقتباس و هم چنين واكاوي سبك‌وسياق رايج در اقتباسهاي عصر قاجار، شباهتها و تفاوتهاي اين دو اثر را بررسي و تحليل كنيم. واكاوي همانندي فراوان محتوايي و ساختاري اين دو اثر به روش توصيفي ـ تحليلي، اين ظن را تقويت مي‌كند كه عزيز و غزال، اقتباسي آزاد از تراژدي شكسپير بوده‌است؛ امّا ازآنجاكه سندي مبني‌بر تسلّط سيّداشرف‌الدّين به زبان انگليسي در دست نيست، چنين به‌نظر مي‌رسد كه او به‌گونه اي با ترجمه‌اي از رمئو و ژوليت به فارسي يا تركي آشنا شده و سپس به سياق اقتباسهاي دوران خود با تمهيداتي همچون افزودن شعر به نثر، بهره‌گيري از امثال و حكَم و گاه تكيه‌كلامهاي عاميانه، متناسب با گفتمانهاي فرهنگي ـ اجتماعي زمانه خود، رمئو و ژوليتي باب طبع خوانندگان ايراني خلق كرده‌است.