اثرات پرتودهي بر روند تجزيه‌پذيري شكمبه‌اي پروتئين خام و قابليت هضم برون‌تني كنجاله آفتابگردان

سابقه و هدف: عدم تعادل بين تجزيه پروتئين خوراك و توليد پروتئين ميكروبي در شكمبه، كاهش عملكرد توليدي حيوان و آلودگي‌هاي زيست محيطي را در پي دارد. از اين‌رو توازن بين مقدار پروتئين قابل تجزيه در شكمبه و پروتئين عبوري از شكمبه در جيره ضروري است. كنجاله آفتابگردان يكي از انواع كنجاله‌ها با مقدار مطلوب پروتئين است، اما تجزيه‌پذيري گسترده پروتئين آن در شكمبه، استفاده از اين كنجاله را در تغذيه نشخواركنندگان با محدوديت همراه مي‌كند. پرتودهي به عنوان يكي از روش‌هاي نوين، براي كاهش تجزيه‌پذيري منابع پروتئيني در شكمبه عنوان شده است. اين پژوهش با هدف بررسي تأثير پرتودهي كنجاله آفتابگردان بر تجزيه‌پذيري شكمبه‌اي و قابليت هضم به روش برون‌تني انجام شد.مواد و روش‌ها: پرتودهي كنجاله آفتابگردان با دُزهاي 20 و 40 كيلوگري پرتو گاما و مايكروويو با قدرت 800 وات به مدت 3 و 5 دقيقه در پژوهشكده كاربرد پرتوها وابسته به سازمان انرژي اتمي انجام شد. تركيب شيميايي كنجاله آفتابگردان پرتودهي شده و پرتودهي نشده اندازه‌گيري شد. آزمايش تجزيه‌پذيري به روش كيسه‌هاي نايلوني و با استفاده از سه رأس گاو نر بالغ دشتياري مجهز به فيستولاي شكمبه‌اي به مدت صفر، 2، 4، 8، 16، 24 و 48 ساعت انجام شد. قابليت هضم برون‌تني، باروش هضم دومرحله‌اي تعيين شد. داده‌هاي حاصل از اندازه‌گيري قابليت هضم و تركيبات شيميايي در قالب طرح كاملاً تصادفي و داده‌هاي مربوط به تجزيه‌پذيري شكمبه‌اي پروتئين خام در قالب طرح بلوك‌هاي كاملاً تصادفي با استفاده از نرم‌افزارSAS تجزيه آماري شدند. يافته‌ها: پرتو گاما، ماده خشك كنجاله آفتابگردان را كاهش داد. پرتودهي، سبب افزايش پروتئين خام و كاهش عصاره اتري، الياف نامحلول در شوينده خنثي، الياف نامحلول در شوينده اسيدي و خاكستر خام كنجاله آفتابگردان شد. تحت تأثير پرتو گاما بخش سريع تجزيه، نرخ ثابت تجزيه بخش كند تجزيه و تجزيه‌پذيري مؤثر در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت كاهش و بخش كند تجزيه پروتئين خام كنجاله آفتابگردان افزايش يافت (P 0.01). پرتو مايكروويو به مدت 5 دقيقه، سبب افزايش بخش سريع تجزيه و كاهش بخش كند تجزيه پروتئين خام شد (P 0.05) پتانسيل تجزيه‌پذيري پروتئين خام تحت تأثير پرتودهي با مايكروويو كاهش يافت (P 0.01). پرتودهي با مايكروويو به مدت 3 دقيقه سبب كاهش تجزيه‌پذيري مؤثر در سرعت عبور 2 درصد در ساعت شد (P 0.05) پرتو گاما پروتئين قابل تجزيه در شكمبه را كاهش و پروتئين غير قابل تجزيه در شكمبه و پروتئين قابل متابوليسم را در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت افزايش داد (P 0.01) تجزيه‌پذيري مؤثر پروتئين خام تحت تأثير پرتو گاما در سرعت‌ عبور 5 و 8 درصد در ساعت افزايش يافت (P 0.01) پرتو مايكروويو، پروتئين قابل تجزيه در شكمبه را در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت افزايش داد (P 0.01). پرتودهي با مايكروويو سبب افزايش تجزيه‌پذيري مؤثر پروتئين خام و پروتئين قابل متابوليسم در سرعت عبور 2 درصد در ساعت شد (P 0.01) پروتئين غير قابل تجزيه در شكمبه در سرعت عبور 2 و 5 درصد در ساعت تحت تأثير پرتو مايكروويو به مدت 3 دقيقه افزايش يافت (P 0.05) ضريب تبديل پروتئين خام به پروتئين قابل تجزيه در شكمبه و پروتئين غير قابل تجزيه در شكمبه در سرعت عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت تحت تأثير پرتو گاما به ترتيب كاهش و افزايش يافت (P 0.01). پرتودهي كنجاله آفتابگردان با پرتو مايكروويو به مدت 3 دقيقه، ضريب تبديل پروتئين خام به پروتئين قابل تجزيه در شكمبه و پروتئين غير قابل تجزيه در شكمبه در سرعت عبور 2 درصد در ساعت را به ترتيب كاهش و افزايش داد (P 0.05). پرتودهي تأثيري بر قابليت هضم برون‌تني كنجاله آفتابگردان نداشت (P 0.05)نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج اين آزمايش، پرتو گاما بر افزايش پروتئين عبوري از شكمبه و بهبود كيفيت كنجاله آفتابگردان مؤثر بود.