تبيين جايگاه و عملكرد پادگفتماني رمان تاريخي دامگستران يا انتقام‌خواهان مزدك

تحقيقات صورت گرفته پيرامون رمان تاريخي به‌دليل عدم توجه به خاستگاه، تبار متن و گفتمان‌هاي موازي، آن را نوعي «مخدّر فرهنگي» و عقب‌گرد نوستالژيك جامعه سرخورده ايراني به اسطوره عصر طلايي مي‌دانند و با كلان‌روايت‌ها و احكامي كلي از قبيل ناسيوناليسم به توضيح و تأويل آن پرداخته‌اند. نوشتار حاضر با مبنا قراردادن دامگستران و با روش تحليل محتواي كيفي در چارچوب كاربست تحليل گفتمان انتقادي انجام ‌شده است؛ بر اين اساس با تحليل دامگستران در چند سطح، قرائت ديگري دركنار سايرقرائت‌ها از فلسفه وجودي اين ژانر ارائه ‌شده است؛ از اين منظر با تكيه‌بر اين داستان به‌عنوان يك متن مستقل، معناهاي كانوني اثر شناسايي شده‌اند. سپس اين معاني به بافت اصلي منتقل شده‌اند تا اصالت معنا در آن بافت مشخّص‌ گردد. پس از رديابي اين معنا در يك سير تاريخي به عصر آفرينش اثر بازگشت نموده و اين‌بار معناي دگرديسي شده در بافتار جديد و در يك رابطه بينامتني بيناگفتماني مورد ارزيابي قرارگرفته‌است و در مرحله پاياني نسبت متن با گفتمان‌هاي حاكم تبيين شده است. نتيجه بررسي دامگستران بيان‌كننده اين حقيقت است كه اين متن نه متني محافظه‌كارانه و معطوف به‌نوعي «نوستالژي منفعلانه» بلكه متعلّق به راديكال‌ترين گفتمان‌هاي عصر نويسنده‌ است. در اين خوانش يك اثر به‌ظاهر پيش‌پا افتاده و يك داستان مرده، در كنار ساير اجزاي همگن، گفتماني را صورت‌بندي مي‌كنند كه اين گفتمان بيش از هر چيز فرياد اعتراضي است نسبت به تثبيت، بسط و گسترش نظام سرمايه‌داري جهاني كه در پايان قرن نوزدهم به آرامي سايه شوم بي‌عدالتي و نابرابري را بر پيكره نحيف جهان جديد مي‌گسترانيد.