بررسي و تحليل انديشه‌هاي كلامي عطار نيشابوري (با نگاهي به مثنوي هايش)

نفوذ علم كلام و انديشه هاي كلامي در ادب فارسي مسئله‌اي انكارناپذير است به‌گونه‌اي كه مي‌توان غالب موضوعات كلامي را در آثار عرفاني مشاهده كرد. در اين پژوهش به ديدگاه‌هاي كلامي عطّار در مثنوي‌هايش پرداخته شده است. ازجمله مباحث مطرح‌شده در اين پژوهش مي‌توان به توحيد و اعتقاد به جبر رفتاري، باور به نارسايي عقل در فهم معارف، اعتقاد به حسن و قبح نقلي، تنزيه مطلق و توفيق الهي و معاد كه از مهم‌ترين مفاهيم كلامي عطّار در مثنوي هايش است اشاره كرد؛ اما آنچه قابل‌توجه است اينكه عطّار به‌طور مطلق همه انديشه‌هاي كلامي فرق را نمي‌پذيرد؛ به‌عبارت‌ديگر ديدگاه هاي عطّار تلفيقي از ديدگاه عرفاني و نظريات كلامي است؛ مثلاً در زمينه توحيد، عطّار اعتقاد به خدايي محبوب، لطيف و معشوق دارد درحالي‌كه اشاعره بيشتر خداوند را جبّار و قهّار مي‌دانند كه هرچه انجام دهد عدالت محض است. به‌طوركلي مي‌توان گفت كه اگرچه عطّار در بسياري موارد ديدگاهي نزديك به ديدگاه اشاعره دارد اما در مواردي هم مي‌توان انديشه‌هايي متفاوت با انديشه‌هاي اشاعره را در آثارش مشاهده كرد.