اثرتنش آبي بر صفات فيزيولوژيك و فيتوشيميايي گياه دارويي خارمريم (Silybum marianum L.)

عوامل محيطي از يك طرف باعث تغييراتي در رشد گياهان دارويي و از طرف ديگر موجب تغيير در مقدار و كيفيت مواد موثره آن‌ها مي‌گردند. در اين آزمايش اثر تنش آبي (بدون تنش: آبياري كامل در حد ظرفيت زراعي، تنش ملايم: آبياري در حد 70 % ظرفيت زراعي، و تنش شديد: آبياري در حد 40 % ظرفيت زراعي) بر صفات فيزيولوژيك، ميزان سيلي‌بين a و b و وزن هزار دانه در گياه دارويي خارمريم در سال‌هاي 13971396 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهيد بهشتي بررسي شد. اين آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار انجام شد. تنش آبي در مرحله گلدهي و به روش وزني اعمال شد. نتايج حاصل نشان داد با افزايش شدت تنش آبي، مقدار سيلي‌بين a و b به ترتيب به ميزان 24 و 26 درصد افزايش پيدا كرده است كه مقدار اين تركيبات در تيمار آبياري 40 % ظرفيت زراعي بطور قابل‌توجهي بالاتر از ساير تيمارها بود، بطوريكه مقدار آن نسبت به تيمار ظرفيت زراعي (به ترتيب، 26.07 و 40.74 ميلي گرم در گرم وزن خشك دانه براي سيلي بين a و سيلي بين b) و نسبت به تيمار 70 % ظرفيت زراعي (به ترتيب، 25.32 و 34.64 ميلي گرم در گرم وزن خشك دانه براي سيلي بين a و  سيلي بين b) بيشتر بود. اين امر حاكي از اختصاص بيشتر كربن تثبيت شده حاصل از فتوسنتز جهت توليد متابوليت‌هاي ثانويه در اين تيمار بود. همچنين مقدار سيلي‌بين b نسبت به سيلي‌بين a در تمامي تيمارها به نسبت 1.2 (سيلي‌بين b) : 0.8 (سيلي‌بين a)  بود. در تيمار 40 % ظرفيت زراعي مقدار سيلي‌بين a و b (به ترتيب 67.30 و 98.92 ميلي‌گرم در گرم وزن تر) بطور قابل‌توجهي نسبت به ساير تيمارها افزايش داشت. بيشترين فعاليت آنزيم كاتالاز (5.16 واحد آنزيمي/ميلي ليتر) و آسكوربات پراكسيداز (2.26 واحد آنزيمي/ميلي ليتر) در تيمار تنش ملايم مشاهده شد. محتواي پرولين با افزايش شدت تنش به تدريج افزايش يافته و ميزان آن در تنش شديد به حداكثر خود رسيد (3.36 ميكرومول بر گرم وزن تر). پراكسيداسيون ليپيد در تنش شديد (40 % ظرفيت زراعي) بيشترين مقدار خود را داشت (8.35 نانومول/گرم وزن تر). وزن هزار دانه بذر نيز در تيمار تنش شديد (تيمار 40 % ظرفيت زراعي) نسبت به كنترل (تيمار ظرفيت زراعي) به ميزان 6.8 گرم كاهش پيدا كرد. با توجه به نتايج آزمايش به نظر مي‌رسد كه مي‌توان با اعمال شيوه كم آبياري، ميزان فلاونوئيدهاي گياه خارمريم را به منظور اهداف دارويي از جمله درمان بيماري‌هاي كبدي و انواع هپاتيت افزايش داد.