نشانه شناسي واژگان و اصطلاحات ميخانه اي و نقش آن در گسترش روايت در غزل (با تكيه بر شاعران شاخص غزل عرفاني)

زمينه و هدف: بررسي شيوه ها و طرق گوناگون پردازش معنا در ساختار روايي يك اثر، مكاتب فكري و نظريه هاي مختلفي را ايجاد نموده است. امروزه در فرايند ارتباطي زبان، نظامي مستقل و منحصربفرد است كه نقش اصلي آن ايجاد ارتباط و بتبع آن انتقال معنا ميباشد. از ديگر سو متن حاصل تجسّم بُعد مادي زبان و تجسّم عيني آن است. اين زبان از سطوح گوناگون بيروني و دروني از نشانه ها و عنصر متعدد تشكيل شده است. متون عرفاني بويژه روايتهاي عرفاني از ظرفيتهاي رمزگشايي و تفسيري بسياري برخوردارند. رمزپردازي روشي رايج در روايتهاي عرفاني است. در اين جستار جهت تفسير رمزهاي عرفاني در حيطۀ اصطلاحات ميخانه اي و نقش آنان در گسترش روايت در ساختار غزل، از رويكرد نشانه شناسي پيرس دربارۀ روايتهاي عرفاني بهره گرفته شده است. نشانه شناسي پيرس با توجه به افقهاي تفسيري كه پيش روي مخاطب و خواننده ميگشايد و نيز تناسبي كه با متون عرفاني دارد، عناصر روايي را در قالب نشانه هاي متني بررسي مينمايد. روش مطالعه: نتايج اين پژوهش به شيوۀ توصيفي ـ تحليلي و بر مبناي مطالعات كتابخانه اي گردآوري شده است. يافته ها: نظام رواني غزلهاي عرفاني با موضوع عناصر مرتبط با ادبيات ميخانه اي (ساقي‌، باده، پير مغان و...) ساختار معرفت‌شناختي دارد و شاعران عارف در طرح اينگونه روايتها فرآيند پردازش و ساخت معنا را با كمك عناصر تقابلي در خدمت بسط و گسترش معنا مورد استفاده قرار داده اند. نتيجه گيري: نتايج پژوهش نشان ميدهد بسياري از نشانه هاي موجود در متون عرفاني، نشانه هايي چندلايه هستند كه با توجه به ساختار روايت و بافت متن، معنا و دلالتهاي گوناگون ميپذيرند. از سوي ديگر روايتهاي عرفاني محمل بسيار مناسبي براي بيان شرايط سياسي و اجتماعي عصر شاعران و هنرمندان هستند.