معرفي و متن‌شناسي نسخۀ خطي جواهرالاسرار رشيداي تبريزي

زمينه و هدف:‌ دست‌نوشته هايي كه از پيشينيان برجاي مانده اند و اصطلاحاً نسخۀ خطّي خوانده ميشوند، بخش مهمي از ميراث فرهنگي هر ملت و مملكتند و از همين روي، نگهداري، مراقبت و تصحيح و تحقيق آنها به شيوۀ علمي از واجبات فرهنگي است. مثنوي جواهرالاسرار سرودۀ رشيداي تبريزي يكي از همين نسخه هاي ارزشمند است كه اينك در دست تصحيح نگارندگان و اين مقاله براي معرفي آن سامان يافته است. از نظر پيشينه، تا كنون دربارۀ اين مثنوي كه دو نسخه از آن برجاي مانده، پژوهشي انجام نشده است. اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسشهاست كه جواهرالاسرار به چه موضوعاتي پرداخته؟ چه ساختاري دارد؟ و با چه سبك و سياقي سروده شده است؟ روش مطالعه: اين پژوهش، مطالعه اي نظري است كه به روش كتابخانه اي و شيوۀ توصيفي و تحليلي انجام شده است. محدوده و جامعۀ موردمطالعه، نسخۀ خطي جواهرالاسرار است كه دو نسخه از آن بدست آمده است. يافته ها: مثنوي جواهرالاسرار چنانكه از نامش پيداست در موضوع كاني‌شناسي است و از همين ‌روي بجز ارزشهاي ادبي از نظر تاريخ علم نيز ارزشهاي ويژه دارد. رشيدا در اين منظومه با تكيه بر تخصص خود در زمينۀ جواهرشناسي و بهره مندي از كتابهاي اين فن، دربارۀ گوهرها، معادن آنها، انواع آنها، قيمت آنها و... سخن گفته است. نتيجه گيري: موضوع اين مثنوي در اصل كاني‌شناسي است و سراينده به تفصيل در هشت باب دربارۀ هشت گوهر قيمتي سخن گفته و به مناسبت از داستان و تاريخ ياري گرفته، و با گونه اي نوآوري در مثنوي، هر بحث و بخش را با يك رباعي آغاز كرده، و از نظر زباني و ادبي بيش از هرچيز به تركيب‌سازي و تصويرپردازي توجه داشته است.