سبك نگارشي تاريخ عالم آراي عباسي

زمينه و هدف: اسكندربيگ تركمان، از برجسته ترين دبيران دورۀ صفوي و منشي مخصوص شاه عباس اول است كه بسياري از نامه هاي دورۀ صفوي به قلم او تحرير شده است. يكي از قابل اعتناترين آثار دورۀ صفوي، كتاب تاريخ عالم آراي عباسي كه موضوع اصلي اين پژوهش است و توسط اين دبير چيره دست پديد آمده است. در اين پژوهش تلاش شده ويژگيهاي سبكي و نگارشي اين كتاب مورد بررسي قرار گيرد. چراكه اين اثر بعنوان يكي از مفصلترين و مشهورترين آثار دورۀ صفوي، ميتواند نمونۀ قابل اعتنايي از سبك فكري و نگارشي دبيران دورۀ صفوي باشد. روش مطالعه: پژوهش پيش رو به شيوۀ توصيفي-تحليلي و براساس مطالعات كتابخانه اي انجام شده است. يافته ها: اين اثر در مقايسه با آثار متنوع و متكلف دوران صفوي تا حدي به روش ساده نويسي كه اسكندربيك بر آن تأكيد دارد، وفادار بوده است؛ اما دبيري و منشي بودن اسكندربيگ موجب شده است كه اين اثر گاه به روش منشيان، به شيوه اي متكلفانه و منشيانه نگاشته شود. نويسنده در نگارش كتاب از دو شيوۀ نثر ساده و مصنوع بهره جسته است. عبارتپردازي و تكلفات منشيانه اي كه در اغلب كتابها و نامه هاي آن دوران بكار ميرفت، كمتر در اين كتاب آمده است و برخلاف پيش زمينۀ ذهني، مواردي چون سجع، كاربرد مترادفات، تتابع اضافات، جناس، اشعار عربي و... به اندازۀ ساير متون يا نامه هاي دورۀ صفوي بسامد ندارد. نتيجه گيري:قريحه و دانش ادبي اسكندربيك منشي يكي از دلايل توفيق او و ماندگاري اثرش شده است. بهره گيري متعادل از صنايع ادبي چون استعاره، تشبيه، تجنيس، سجع، استناد به آيات قرآني و بكارگيري اشعار پارسي و گاه عربي و‌‌‌…بر گوارايي متن و تأثير كلام افزوده است و از اين لحاظ ميتواند بيش از پيش كتاب را مورد توجه حوزۀ ادبيات فارسي قرار ميدهد.