تأثيرپذيري متون نقّاليِ شاهنامه از عناصر صوفيانه

سنّت نقّالي به معناي خاص آن احتمالاً چند‌ صد سال پيش از حكومت صفويه در ايران وجود داشته است، ولي دوره رواج واقعيِ نقّالي به عهد صفوي بازمي‌گردد. نقّالي به انواع گوناگوني چون پرده‌خواني، حمزه‌خواني، شمايل‌خواني، صورت‌خواني، قوّالي و روضه‌خواني تقسيم مي‌شده است، اما  مهم‌ترين و جذاب‌ترين نوعِ نقّالي را شايد بتوان نقّالي شاهنامه و داستان‌هاي حماسي دانست. اگرچه ريشه قصه‌هاي اينگونه نقّالي (نقالي شاهنامه و قصه‌هاي پهلواني) برآمده از سنّت‌ها و روايت‌هاي پهلوانيِ كهن پارسي است، ويژگي اصلي و بارزِ آن‌ها تأثير‌پذيري از باورها، اعتقادات و ارزش‌هايِ نقّالان و مخاطبانِ اينگونه از نَقل‌هاست. از جمله اين باورها و اعتقادات، آموزه‌هاي صوفيانه و درويشي است كه به علت رواج صوفي‌گري در عصر صفوي و قاجار (دوره رواييِ نقّالي)، و مهم‌تر از آن، نَقلِ اينگونه داستان‌ها توسط دراويشِ فرقه عجم و خاكساريه در روايات/ متونِ نقّالي شاهنامه وارد شده‌اند. با بررسي رواياتِ مكتوبِ نقّالي مي‌توان به روشني اثرپذيري آن‌ها را از سنّت‌ها و عناصر صوفيانه مشاهده كرد؛ سنّت‌ها و عناصري مانند پوشيدن جامه درويشي، توبه، زهد، رياضت و چلّه‌نشيني، مرگ اختياري، و انواعِ كرامات توسط برخي پهلوانان و شاهانِ حماسي.