مبدأ دورۀ جديد تاريخ ايران كجاست؟

انديشيدن دربارۀ ماهيت و كيفيت دوره‌هايي كه بشر در تاريخ سپري كرده و يا در حال سپري كردن آن است، از دغدغه‌هاي فيلسوفان، انديشمندان، مورخان و الاهي‌دانان بوده است. از همين رو، تاريخ جهان از منظرهاي گوناگون دوره‌بندي شده است. تاريخ ايران نيز از اين قاعده مستثنا نيست. يكي از مشهورترين و رايج‌ترين دوره‌بندي‌هاي تاريخي ايران، تقسيم آن به دوره‌هاي باستان، ميانه و معاصر است. نكتۀ پنهان در دوره‌بندي‌هاي تاريخ ايران كم‌توجهي نسبت به دورۀ جديد است. بر همين اساس، مسئله اين است كه آيا ايران فاقد دورۀ جديد است و يكسره از دورۀ ميانه به دورۀ معاصر گام برداشته است؟ اگر چنين نيست، مبدأ تاريخ جديد ايران كجاست و از چه زماني آغاز شده و به كجا ختم مي‌شود؟ اين مقاله پس از ارزيابي داده‌هاي موجود و نقد مهم‌ترين ايده‌هاي مطرح شده دربارۀ دورۀ جديد تاريخ ايران، به اين نتيجه رسيده است كه در دوره‌بندي تاريخ ايران، بيشتر مناقشه‌ها بر سر تعيين مبدأ تاريخ معاصر ايران شكل گرفته و تعيين مبدأ تاريخ جديد ايران در هاله‌اي از ابهام مانده است. نويسنده استدلال مي‌كند كه براي رفع بسياري از مناقشه‌هاي موجود، به تعيين دورۀ جديد سخت نيازمنديم. او عهدنامۀ گلستان در پايان دورۀ نخست جنگ‌هاي ايران و روسيه را مبدأ دورۀ جديد ايران شمرده و معتقد است اين دوره تا انقلاب مشروطه ادامه يافته و مشروطه سرآغاز دورۀ معاصر ايران است.