تبيين جايگاه قاعده فقهيِ لاحرج در شهرسازي اسلامي

قاعدۀ لاحرج از جمله قواعد فقهيِ تسهيل­كننده در فقه اسلامي و ازجمله زمينه‌هاي كاربردي آن، مسائل زندگي شهري است. حرج و مشقت در شهر مي‌تواند در گونه‌هاي جسماني، روحي و رواني، اجتماعي و مالي جلوه‌گر شود. مطالعهٔ اين قاعده در زندگي شهري، مسائلي همچون صعوبت و دشواري در رفت‌وآمد به‌دليل مسافت‌هاي زياد، عدم پياده‌مداري، اختلال در ترافيك، كمبود حمل‌ونقل عمومي، دشواري استفادهٔ فضا‌ها براي افراد كم‌توان و معلولان، آلودگي صوتي، ازدحام، سيلاب‌هاي شهري را شامل مي‌شود. اين جستار درپي تبيين ابعاد و مصاديق قاعدهٔ لاحرج در زندگي شهري و جستجوي راهكار‌هاي معطوف به شهرسازي اسلامي است كه با روش تحليل محتواي متن و استدلال منطقي با رويكرد مطالعه‌ بين‌رشته‌اي و با به‌كارگيري شيوه‌ كتابخانه‌اي و اسنادي انجام شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه در شهر اسلامي بايستي زمينهٔ عمل به احكام الهي فراهم شود و برنامه‌ريزي‌‌ها و اقدامات آسايش و آرامش مسلمانان را فراهم كند. در شهر اسلامي حرج‌هاي شهري بايد در فرايند برنامه‌ريزي، طراحي و مديريت شهري پيش‌بيني و مدنظر قرار گيرند. كاربست اين قاعده مي‌تواند در تسهيل رفت‌وآمد به‌ويژه براي اقشار كم‌توان، كارايي و راحتي استفاده از مبلمان شهري، فضا‌هاي عبوري، دسترسي و توقف و... نتايجي دربرداشته باشد. نيز سهولت و رفاه مذكور بايد براي تمامي سنين، گروه‌هاي اجتماعي نظير زنان، كودكان، سالخوردگان و... دستاورد مشخصي دربرداشته باشد.