مطالعات تفسيري قرآن كريم در ايران معاصر؛ جريان‌ها و رويكردها

مطالعات تفسيري در ايران در بازة زماني چهار دهة پس از تأسيس جمهوري اسلامي گسترش قابل ملاحظه‌اي داشته است. اين جستار با تحليل شرايط تاريخي و اجتماعي اين دوران و گفتمان‌هاي موجود به جريان‌شناسي مطالعات تفسيري اهتمام داشته و در فضاي فرهنگي ايران دو جريان تفسيري را شناسايي كرده كه هر يك به نوبه خود طيف‌هاي مختلفي را در خود گنجانده‌اند. جريان تفسيري نخست، جرياني است مبتني بر گفتمان اين هماني ديانت و سياست است كه به مؤلفه‌هاي اين گفتمان يعني ضرورت دخالت روحانيت در سياست، ولايت فقيه و جامعيت احكام قرآني باور دارد و با توجه بدان‌ها به تفسير قرآن اهتمام نموده است. جريان دوم، جرياني است كه بدون لحاظ و سوگيري نسبت به گفتمان اين هماني ديانت و سياست و مؤلفه‌هاي آن به تفسير قرآن مبادرت كرده است. چارچوب نظري اين پژوهش نظريه هرمنوتيك دريافت) (reception theory است كه به نقش مفّسر و شرايط تاريخي و سياسي وي در تفسير متن اهميت مي‌دهد. در جريان تفسيري همسو با گفتمان اين هماني ديانت و سياست، تفاسيري با رويكردهاي فلسفي و عقل‌گرايانه، اجتماعي و نيز واعظانه تأليف شده‌اند. در جريان غير همسو، طيف‌هاي مختلف مفسّران سنتّي، سنتي نوگرا، قرآن‌بسنده، علمي‌نگر، اخلاقي، تربيتي و هرمنوتيكي مدرن  گرد آمده‌اند.