تأثير حجم سلول سيني نشاء و اسيد هيوميك بر ويژگي‌هاي ريخت شناسي و فيزيولوژيكي نشاء گوجه‌ فرنگي (Solanum lycopersicom L.)

سابقه و هدف: يكي از عوامل موثر بر رشد نشا از جمله نشاي گوجه فرنگي گلخانه‌اي، اندازه يا حجم مناسب سلول است. اگرچه سلول‌هاي بزرگتر سيني كشت فضاي بيشتري را براي رشد بهتر نشاء فراهم مي كند، اما با افزايش حجم يا اندازه سلول و فضاي مورد نياز براي توليد نشاء افزايش مي يابد. بنابراين، تعيين حجم مناسب سلول كه موجب ايجاد نشاهاي قوي شود از اهميت به سزايي برخوردار است. از آنجا كه بهبود ويژگي‌هاي رويشي نشاء در گياهان مختلف از جمله گوجه فرنگي در اثر كاربرد اسيد هيوميك توسط پژوهشگران مختلف گزارش شده است لذا اين پژوهش براي بررسي اثر همزمان حجم سلول سيني نشا و محلول‌پاشي اسيد هيوميك بر ويژگي‌هاي مورفولوژيك، فيزيولوژيك و ميزان عناصر نيتروژن، فسفر و پتاسيم برگ نشاء گوجه‌ فرنگي انجام شد. مواد و روش‌ها: اين آزمايش به ‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در گلخانه‌ دانشگاه هرمزگان انجام شد. تيمارهاي آزمايش شامل سيني‌هاي كاشت با حجم‌هاي 15، 20 و 22 سانتي ‌متر مكعب و چهار سطح اسيد هيوميك با غلظت‌هاي صفر، 1.5، 3.5 و 5.5 گرم بر ليتر بود. بستر كاشت مورد استفاده براي تهيه نشا، 70 درصد كوكوپيت و 30 درصد پرلايت در نظر گرفته شد. از هفته چهارم به بعد و با تشكيل دو جفت برگ‌هاي حقيقي تغذيه نشاءها با محلول‌ پاشي كود اسيد هيوميك با غلظت‌هاي (صفر، 1.5، 3.5، 5.5) گرم بر ليتر به‌صورت يك روز در ميان به مدت 15 روز انجام شد. 45 روز پس از كاشت ويژگي‌هاي ريخت شناسي، فيزيولوژيكي و ميزان عناصر برگ نشاء مورد ارزيابي قرار گرفت. در پايان آزمايش، تجزيه و تحليل داده‌ها بر اساس تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين‌ها با آزمون چند دامنه‌اي دانكن در سطح آماري پنج درصد به كمك نرم افزار آماري (۹،۱) SAS انجام شد. يافته ها: نتايج اين مطالعه نشان داد كه با كاهش حجم سلول سيني، صفات مورفولوژيك به طور معني‌داري كاهش يافت به طوري كه كمترين ميانگين اين صفات در حجم سلول 15 سانتي متر مكعب به دست آمد. به‌طوري‌كه كاهش حجم سلول سيني نشاء از 22 به 15 سانتي‌متر مكعب، به‌طور معني‌دار صفات مورفولوژيك نشاء شامل ارتفاع بوته، طول ساقه، وزن‌تر ريشه، وزن‌تر و خشك اندام هوايي و سطح برگ نشاء گوجه‌فرنگي را به‌ترتيب به ‌ميزان 12.7، 16.2، 21.9، 15.1، 18.8 و 18.4 درصد كاهش داد. در اين شرايط ويژگي‌هاي فيزيولوژيك شامل حداكثر كارايي فتوسيستم II (Fv/Fm)، كارايي فتوسنتز (PI)، نيتروژن، فسفر و پتاسيم برگ نشاء را به ‌ترتيب 10.7، 25.7، 15.7، 18.9 و 16.4 درصد كاهش يافت. كاربرد اسيد هيوميك باعث افزايش معني‌دار ميزان عناصر غذايي برگ در مقايسه با عدم كاربرد اسيد هيوميك شد. به‌ طور كلي بيشترين ميزان نيتروژن (1033.91)، فسفر (224) و پتاسيم (37534.94 ميلي‌گرم در كيلوگرم وزن خشك) برگ نشاء به‌ ترتيب با كاربرد اسيد هيوميك با غلظت 3.5، 1.5 و 5.5 گرم در ليتر به ‌دست آمد. در مجموع در هر حجم سلول سيني نشاء محلول‌پاشي اسيد هيوميك باعث بهبود صفات در مقايسه با شاهد شد. اين نتايج بيانگر جبران محدوديت رشد ريشه در سيني‌هاي كشت با حجم كمتر، توسط اسيد هيوميك مي‌باشد. نتيجه‌گيري: نتايج اين مطالعه نشان داد كه با كاهش حجم سلول سيني شاخص‌هاي فيزيولوژيكي و ريخت شناسي نشاء گوجه ‌فرنگي بطور معني‌دار كاهش يافت. در اين مطالعه كاربرد اسيد هيوميك باعث بهبود جذب عناصر غذايي و رشد رويشي نشاء شد و اثرات منفي ناشي از كاهش حجم سلول سيني نشاء را جبران كرد. به ‌طوري‌ كه محلول ‌پاشي اسيد هيوميك منجر به بهبود صفات ريخت شناسي، فيزيولوژيكي و به‌ ويژه جذب عناصر نيتروژن، فسفر و پتاسيم گرديد. لذا به نظر مي‌رسد كاربرد اسيد هيوميك مي‌تواند به‌ عنوان راهكاري براي توليد نشا با كيفيت بالاتر پيشنهاد شود.