تاثيرحاصلخيزكننده هاي فسفري توام با مديريت كاشت بر ويژگي‌هاي ريخت شناسي، فيزيولوژيك، عملكرد دانه و موسيلاژ گياه دارويي اسفرزه (.Plantago ovata Forsk) در شرايط تنش خشكي

سابقه و هدف: با توجه به افزايش جمعيت و نياز مبرم صنايع داروسازي به گياهان دارويي به عنوان مواد اوليه توليد دارو و اهميت مواد مؤثره آنها در صنايع غذايي، آرايشي و بهداشتي باعث شده است كه توجه و تحقيق پيرامون اين گياهان از نظر كشت، توليد و مصرف از اهميت خاصي برخوردار باشند. خشكي به عنوان مهم‌ترين عامل غيرزنده محدود كننده رشد و عملكرد گياهان، باعث بروز يا تشديد ساير تنش‌ها به‌خصوص تنش كمبود عناصر غذايي در گياه نيز مي‌شود. در شرايط تنش خشكي از توليد متابوليت‌هاي اوليه كاسته و به توليد متابوليت‌هاي ثانويه افزوده مي‌شود. اين پژوهش به منظور ارزيابي تاثير تنش خشكي، حاصلخيزكننده‌هاي فسفره توام با روش‌هاي كاشت بر برخي ويژگي‌هاي مورفولوژي و فيزيولوژيك، عملكرد دانه و موسيلاژ گياه دارويي اسفرزه انجام گرفت.مواد و روش‌ها: آزمايش به‌صورت اسپليت – فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه زابل واقع در چاه‌نيمه اجراء گرديد. عامل اصلي شامل تنش خشكي در سه سطح، آبياري پس از 60، 120 و 180 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاسA و عامل فرعي تركيب روش كاشت بذر (مسطح يا جوي و پشته) و انواع حاصلخيزكننده‌هاي فسفره شامل 100 درصد كود سوپر فسفات تريپل، كود زيستي فسفات بارور2، تلفيق كود زيستي فسفات بارور2 و 50 درصد كود سوپر فسفات تريپل و بدون كاربرد كود بودند. ويژگي‌هاي ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد پنجه بارور، عملكرد دانه و زيستي، عملكرد موسيلاژ، شاخص سبزينگي، درصد نشت يوني و محتوي نسبي آب برگ مورد ارزيابي قرار گرفتند. يافته‌ها: نتايج پژوهش نشان داد كه بيش‌ترين ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد پنجه بارور، عملكرد دانه و زيستي، عملكرد موسيلاژ، شاخص سبزينگي و محتوي نسبي آب برگ از تيمار آبياري پس از 60 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير حاصل شد، در حالي‌كه بيشترين نشت يوني از تيمار آبياري پس از 180 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير به‌دست آمد. كود زيستي و شيميايي فسفره به‌‍‌‌صورت تلفيقي منجر به افزايش ويژگي‌هاي مورد بررسي به استثناء نشت يوني گرديد. روش كاشت مسطح سبب افزايش ويژگي‌هاي مورد ارزيابي شد؛ به غير از نشت يوني كه بيش‌ترين مقادير آن از روش كاشت جوي و پشته بود. بيش‌ترين عملكرد زيستي (6201 كيلوگرم در هكتار) متعلق به تيمار آبياري بعد از 60 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير با كاربرد تلفيقي حاصلخيزكننده‌هاي فسفره در روش كاشت مسطح و بيش‌ترين نشت يوني (48 درصد) مربوط به تيمار آبياري بعد از 180 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير و بدون كاربرد كود در روش كاشت جوي و پشته بود. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج حاصل،تيمار آبياري پس از 60 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير و استفاده تلفيقي از حاصلخيز كننده‌هاي شيميايي و زيستي فسفره در روش كاشت مسطح مي‌توان به توليد بيشتر گياه دارويي اسفرزه دست يافت.