ارزيابي اثر ضد قارچي اسانس آويشن و نعناع فلفلي و مونوترپن‌هاي عمده آن ها در كنترل قارچ ورتيسيليوم پسته در شرايط آزمايشگاه

سابقه و هدف: يكي از عوامل خطرناك تهديد كننده كشت درختان پسته در سطح كشور بيماري پژمردگي ناشي از قارچ Verticillium daliae مي باشد كه در دو دهه اخير در مناطق مختلف كشور از جمله استان سمنان گسترش پيدا كرده است يكي از دلايل گسترش بيماري پژمردگي ورتيسيليومي پسته عدم وجود قارچ كش و تركيبات شيميايي مناسب جهت كنترل اين بيماري مي باشد. از اين رو در شرايط كنوني نياز به استفاده از تركيبات جديد با كارايي بالا جهت كنترل اين بيماري مي باشد. از اين رو هدف از اين پژوهش استفاده از اسانس هاي گياهي و تركيبات مونو ترپني تشكيل دهنده آنها در كنترل بيماري ورتيسيليوم پسته مي باشند. مواد و روش ها: جدايه V. dahliae از باغات پسته شهرستان شاهرود جداسازي و شناسايي آن با استفاده از صفات ريخت شناسي و كليد معتبر قارچ شناسي انجام پذيرفت. از دو اسانس گياهي آويشن شيرازي (Zataria multiflora) و نعناع فلفلي (Mentha piperita) جهت بررسي اثر ضد قارچي استفاده شد. پس از تهيه مواد گياهي از مزرعه گياهان دارويي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي استان سمنان شاهرود فرآيند اسانس گيري با استفاده از دستگاه كلونجر انجام پذيرفت بررسي اثر ضد قارچي با استفاده از روش اختلاط با محيط كشت در غلظت هاي ۲۰، ٤۰، ٦٠، ۸۰ و ۱۰۰ ميكروليتر بر ليتر صورت گرفت. هم چنين حداقل غلظت بازدارندگي و گشندگي براي دو اسانس تعيين گرديد. در ادامه با به كارگيري دو تركيب مونوترپني تيمول و كارواكرول به عنوان اجزاي اصلي بسياري از اسانسهاي گياهان دارويي، اثرات ضد قارچي آنها با استفاده از روش اختلاط با محيط كشت در سه غلظت ۱۵، ۱۵۰ و ۱۵۰۰ ميكروليتر بر ليتر سنجيده شد. يافته ها: كنيدي هاي جدايه مورد بررسي در ابعاد ١/٦ تا ٣/٧ ميكرومتر و عموماً به صورت منفرد ارزيابي شد ريز ستخينه هاي جدايه مورد بررسي در ابعاد ۱۷ تا ٤٥ ميكرومتر تشخيص داده شدند. با توجه به ابعاد كنيدي ريز سختينه و رنگ ،كلني جدايه مورد نظر به عنوان قارچ V. dahliae درختان پسته شناسايي شد. در جلوگيري از رشد هيف هاي قارچ هر دو اسانس آويشن شيرازي و نعناع فلفلي موثر ارزيابي شدند. نتايج نشان داد اسانس آويشن شيرازي از اثر ضد قارچي قوي تري در مقايسه با اسانس نعناع فلفلي برخوردار بود، به طوري كه در هفته سوم، رشد قارچ در غلظت ۲۰ ميكروليتر بر ليتر اسانس آويشن شيرازي مشاهده شد اما در مورد اسانس نعناع فلفلي در تمامي غلظتهاي مورد استفاده رشد قارچ مشاهده شد. نتايج حداقل غلظت بازدارندگي و كُشندگي به ترتيب براي آويشن شيرازي ۲۰ و ۳۰ ميكروليتر بر ليتر و براي اسانس نعناع فلفلي ۱۰۰ و ۱۵۰ ميكروليتر بر ليتر به دست آمد ديگر نتايج اين پژوهش نشان داد، تركيب تيمول در جلوگيري از رشد قارچ V. dahliae قوي تر از تركيب كارواكرول عمل نمود به طوري كه در غلظتهاي ۱۵۰ و ۱۵۰۰ ميكروليتر بر ليتر هر دو تركيب هيچگونه رشد قارچ مشاهده نشد، اما در غلظت ۱۵ ميكروليتر بر ليتر تركيب كارواكرول رشد هيف قارچ نزديك به تيمار شاهد بود. نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش بيانگر آن بود كه دو اسانس آويشن شيرازي با تركيبات عمده مونوترپني كارواكرول و (تيمول و نعناع فلفلي در كنترل قارچ ورتيسيليوم بسيار مؤثر عمل نمودند، به طوري كه در غلظتهاي كمتر از ۱۵۰ ميكروليتر بر ليتر اثرات قارچ كشي در مورد آنها مشاهده گرديد. نتايج به دست آمده از اين پژوهش ميتواند به عنوان روشي در كنترل بيماري پژمردگي ورتيسيليومي پسته مورد استفاده قرار گيريد.