تأثير زمان برداشت، چينه ‌سرمايي و اسيد سولفوريك بر جوانه‌زني بذر سه رقم زيتون (Olea europaea L.)

سابقه و هدف: بذر زيتون (.Olea europaea L) براي جوانه‌زني با دو مشكل (خفتگي فيزيولوژيك و خفتگي ميكانيكي) مواجه مي‌باشد. تيمارهاي مختلف همانند خراش‌دهي ميكانيكي، خراش‌دهي شيميايي و چينه سرمايي (سرمادهي مرطوب) براي تسريع جوانه زني بذر استفاده مي‌شود. به منظور رفع خفتگي ميكانيكي، اسيد سولفوريك غليظ و جهت رفع خفتگي فيزيولوژيك، چينه ‌سرمايي مرطوب به كار گرفته مي‌شود. در مطالعه حاضر، به منظور رفع خفتگي بذر، تسريع جوانه‌زني و دست‌يابي به دانهال‌هاي مناسب براي توليد پايه‌هاي سازگار با شرايط اقليمي شهرستان رودبار، بذرهاي ارقام آربكين، بليدي و ماري مورد بهره‌برداري قرار گرفتند و از تيمارهاي چينه سرمايي و اسيد سولفوريك استفاده شدند. همچنين، اثر زمان برداشت بذر روي ميزان جوانه‌زني مورد بررسي قرار گرفت. مواد و روش‌ها: بذرها از ميوه‌هاي درختان زيتون ارقام آربكين، بليدي و ماري در ايستگاه تحقيقات زيتون رودبار برداشت شدند. زمان اول برداشت، مرحله رسيدن كامل بذر همراه با تغيير رنگ زيتون از سبز به زرد (اوايل مهر ماه) و زمان دوم برداشت، مرحله رسيدن كامل ميوه همراه با تغيير رنگ آن به بنفش و سياه‌شدن (اواخر آبان) بود. گلدان‌ها با كود حيواني پوسيده و ماسه رودخانه پر شدند. سه بذر در هر گلدان كاشته شدند. بستر كاشت و بذرها با ماده ضدعفوني‌كننده كاربندازيم به نسبت دو در هزار ضدعفوني شدند. آزمايش به صورت فاكتوريل و در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار اجرا شد. فاكتورها شامل؛ ارقام در سه سطح (آربكين، بليدي و ماري)، زمان برداشت در دو سطح (رسيدن كامل بذر و رسيدن كامل ميوه)، چينه ‌سرمايي با دماي 76 درجه سانتي‌گراد در سه سطح (0، 500 و1000 ساعت) و تيمار اسيد سولفوريك غليظ 97 درصد در دو سطح (0 و 9 ساعت) بودند. بنابراين، آزمايش حاضر 36 سطح تيماري داشت. براي هر رقم، 240 گلدان در 12 سطح (6 سطح در مرحله اول برداشت و 6 سطح در مرحله دوم برداشت) و در هر سطح 20 گلدان استفاده شد. در مجموع، 2160 بذر براي 720 گلدان براي سه رقم استفاده شد. سرعت جوانه‌زني، ميانگين جوانه‌زني، درصد جوانه‌زني، قدرت جوانه‌زني و شاخص‌هاي رشد رويشي همانند رشد شاخساره و وزن خشك گياهچه صفات اندازه‌گيري‌شده بودند. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSSتجزيه شدند و ميانگين آنها با استفاده از آزمونLSD در سطح احتمال 5 درصد مقايسه شدند. يافته‌ها: تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه بين تيمارها و صفات اندازه‌گيري‌شده در ارقام مختلف از نظر آماري اختلاف معني‌داري (p≤0.01) وجود داشت. اختلاف معني‌داري بين پرايمينگ سرما و پرايمينگ اسيد و تعداد بذر جوانه‌زده و تعداد و شاخص بنيه گياهچه وجود نداشت. نتايج نشان داد كه تيمار تلفيقي بذر رقم ماري با 9 ساعت تيمار اسيد سولفوريك و 1000 ساعت تيمار چينه ‌سرمايي، بالاترين قدرت جوانه‌زني را القا كرد. كاربرد تلفيقي پرايمينگ سرما و اسيد سولفوريك در مرحله دوم برداشت (پس از رسيدن كامل ميوه)، تعداد روز تا جوانه‌زني را كاهش، اما درصد جوانه‌زني، سرعت جوانه‌زني، متوسط جوانه‌زني و شاخص بنيه گياهچه را در همه ارقام افزايش داد. در هر سه رقم، بالاترين وزن خشك گياهچه از پرايمينگ سرماي 500 ساعت به دست آمد. نتيجه‌گيري: توليد دانهال‌هاي بيشتر و قوي‌تر زيتون، براي توسعه باغ‌هاي زيتون در استان‌هاي زيتون‌خيز كشور از نظر اقتصادي، زيست‌محيطي و جلوگيري از فرسايش خاك به ويژه در اراضي شيب‌دار حائز اهميت است. در اين پژوهش، راهكار مؤثري براي افزايش شاخص‌هاي جوانه‌زني در بذر زيتون ارائه گرديد. در بين ارقام مختلف زيتون مورد استفاده، رقم ماري واكنش بيشتر و بهتري به پرايمينگ نشان داد كه اين واكنش در مرحله برداشت دوم مشهودتر بود.