تغييرات آنزيم هاي آنتي اكسيداني مرزه جنگلي (‏Saturejea mutica Fisch. Mey. ‎‏) تحت تاثير تنش ‏خشكي، آبياري مجدد و محلول پاشي سلنيم ‏

سابقه و هدف: تغييرات اقليمي و تغيير الگوي بارش تهديد جدي براي تأمين منابع غذايي جمعيت در ‏حال افزايش جهان مي‌باشد، بطوري‌كه كمبود منابع آبي در حال حاضر امنيت غذايي و رونق اقتصادي ‏بسياري از مناطق دنيا را با محدوديت مواجه كرده است. يكي از راهكارها بافزايش بهره وري آب كشت ‏گياهان دارويي مقاوم به خشكي است. مرزه جنگلي يكي از گياهان دارويي بومي ايران است كه حاوي ‏تركيبات دارويي و شيميايي ارزشمند است. از اين‌رو تحقيق با هدف بررسي روند تغييرات آنزيم‌هاي ‏آنتي‌اكسيداني دو كموتايپ مرزه جنگلي تحت تنش خشكي و آبياري مجدد و همچنين محلول‌پاشي ‏سلنيم انجام شد. ‏مواد و روش‌ها: در بررسي حاضر از تيپ هاي شيميايي مرزه جنگلي كارواكرول/تيمول/پاراسيمين (تيپ شيميايي ‏دركش) و تيمول/پاراسيمين/كارواكرول (تيپ شيميايي پونو)، با كد هرباريومي‎ MPH-1347‎استفاده قرار شد. ‏آزمايش در قالب آزمايش كرت‌هاي خرد شده بر پايه طرح بلوك كامل تصادفي انجام شد. سطوح ‏خشكي در 3 سطح (شاهد، تنش متوسط (25 روز بدون آبياري) و تنش شديد (40 روز بدون آبياري)، ‏محلول‌پاشي سلنيم در 3 سطح (0، 5 و 20 ميلي گرم) انجام شد. آبياري مجدد بلافاصله پس از تنش ‏خشكي انجام شد. به منظور اندازه‌گيري تغييرات فعاليت آنزيمي در مرزه جنگلي در انتهاي تنش دوره ‏خشكي و به ترتيب 1 و 5 روز پس از آبياري مجدد، از گياهان آزمايشي نمونه برداري شد.‏ يافته‌ها: آبياري مجدد به عنوان مكانيسمي براي ترميم كاركردهاي فيزيولوژيكي كه در اثر تنش آب ‏كاهش يافته است عمل مي‌كند. به عبارتي بازيابي يك مولفه مهم براي سازگاري گياهان به خشكي مي‌‏باشد. در بررسي حاضر خشكي اثر معني‌داري بر فعاليت اغلب آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيداني مطالعه شده ‏كموتايپ‌هاي مرزه جنگلي (به غير از كاتالاز در تيپ شيميايي پنو) نداشت. همچنين واكنش قابل توجهي ‏نسبت به سطوح محلول‌پاشي سلنيم در شرايط تنش خشكي مشاهده نشد. بررسي روند تغييرات ‏فعاليت آنزيم‌ها قبل و بعد از آبياري مجدد نشان داد كه اگرچه آبياري مجدد روند كاهشي غيرمعني‌داري ‏بر فعاليت آنزيمي داشت، با اين وجود در كوتاه‌ترين زمان ممكن فعاليت آنزيم‌ها به شرايط قبل از ‏آبياري مجدد رسيده و پايدار شده‌اند، كه بيانگر مقاومت بالاي اين گياه به خشكي است. همچنين ‏واكنش گياه به سطوح خشكي و تيمارهاي حمايتي در دو كموتايپ روند تقريبا مشابه‌اي داشت. ‏نتيجه‌گيري: عدم واكنش آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيداني مهم گياه مرزه جنگلي به تنش خشكي و تيمارهاي ‏حمايتي، بيان كننده اين است كه، مرزه جنگلي به عنوان يك گياه متحمل به خشكي و به دليل داشتن ‏متابوليت‌هاي با ارزش، گونه‌اي مناسب براي كشت در مناطقي است كه محدوديت منابع آبي و نزولات ‏آسماني دارند. لذا پيشنهاد مي شود كه از اين گياه براي كشت در شرايط كم آب شاهرود و مناطق ‏مشابه استفاده شود.‏