پوست درختان به‌عنوان پايشگر زيستي فلزات سنگين (مطالعۀ موردي: باغ‌هاي حاشيۀ جادۀ روستاي حيدره بالاشهر همدان)

تحقيق دربارۀ فلزات سنگين در گياهان با دو هدف بررسي امنيت غذايي و كاربرد در پايش زيستي و حذف فلزات سنگين از محيط زيست انجام مي‌گيرد. پژوهش حاضر با هدف بررسي غلظت فلزات سنگين مس، روي و سرب در پوست درختان صنوبر و گردو و خاك اطراف آنها در حاشيۀ جادۀ روستاي حيدره بالاشهر همدان انجام گرفت. در مجموع 40 نمونه خاك سطحي و پوست درخت از منطقۀ مذكور برداشت شد. نمونه‌ها پس از آماده‌سازي اوليه، با استفاده از هضم‌ تر براي آناليز فلزات سنگين آماده شدند و با استفاده از دستگاه جذب اتمي، غلظت فلزات سنگين تعيين شد. به‌منظور تحليل داده‌ها از روش‌هاي آماري، محاسبۀ شاخص‌هاي آلودگي و نسبت شاخص‌ها استفاده شد. براساس نتايج، خاك منطقه از نظر فلزات سنگينِ تحت بررسي بنابر شاخص‌هاي CD (درجۀ آلودگي)، mCD (آلودگي اصلاح‌شده)، PER (ريسك اكولوژي بالقوه)، ∑TU (پتانسيل سميت) و IPI (آلودگي تجمعي) در طبقۀ آلودگي كم و براساس شاخص PLI (شاخص بار آلودگي) و PINemerow (شاخص نمرو) به‌ترتيب در طبقۀ آلودگي متوسط و منطقۀ احتياط قرار دارد. بيشترين سهم پتانسيل سميت فلزات سنگين با 43/8 و 38/05 درصد به‌ترتيب در خاك اطراف گردو و صنوبر مربوط به مس بود. سرب به‌ترتيب با 52/3 و 58/08 درصد بيشترين ريسك محيط زيستي بالقوه را براي خاك اطراف گردو و صنوبر داشت. تنها بين غلظت روي در پوست دو گونۀ درختي اختلاف آماري معني‌دار وجود داشت (p 0.05).. همچنين بين غلظت سرب در صنوبر با غلظت آن در خاك همبستگي مثبت و معني‌داري وجود داشت (p 0.05).) كه نشان مي‌دهد با افزايش غلظت سرب در خاك غلظت آن در گياه افزايش مي‌يابد و صنوبر گونۀ مناسب‌تري به‌عنوان پايشگر و تجمع‌دهندۀ سرب محسوب مي‌شود. با وجود آلاينده‌هاي ناشي از ترافيك جاده‌اي، امنيت غذايي محصولات كشاورزي منطقه بايد در پايش‌هاي مكاني و زماني به‌ويژه در مورد سرب و مس بررسي شود.