ارزيابي ميزان سهم انسان و اقليم در بروز تغيير رژيم هيدرولوژيكي به‌صورت قطعي و فازي: مطالعه موردي حوضه آبريز گرگانرود منتهي به ايستگاه هيدرومتري تمر

انسان همواره به‌منظور ارتقا رفاه اجتماعي و اقتصادي مداخلات جدي و قابل‌ملاحظه‌اي در طبيعت انجام داده كه مسبب بروز دگرگوني‌هايي در طبيعت شده ‌است. چرخه هيدرولوژي يكي از مهم‌ترين سيستم‌هايي‌است كه تاكنون مورد دخالت‌هاي بسياري قرار گرفته و به موجب آن، جنبه‌هاي مختلف رفتار هيدرولوژيك تغيير كرده‌است. يكي از اين متغيرهاي هيدرولوژيكي، جريان رودخانه‌ است كه متغير مهمي در بيلان آب به‌شمار مي‌رود. فعاليت‌هايي همچون انتشار گازهاي گلخانه‌اي كه سبب تغييراقليم و در نهايت تغيير در رژيم رودخانه مي‌شوند، به‌عنوان عامل غيرمستقيم و فعاليت‌هايي همچون احداث سدها، مصرف آب براي فعاليت‌هاي كشاورزي و تغيير كاربري اراضي كه مستقيماً از سوي انسان اعمال مي‌شوند، به‌عنوان عامل مستقيم دخالت انساني شناخته مي‌شوند. در اين تحقيق تسهيم مشاركت فعاليت‌هاي مستقيم و غيرمستقيم انساني در بروز تغيير در نظام طبيعي رفتار رودخانه تمر با استفاده از رياضيات فازي مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. به اين منظور پس از تعيين نقطه شكست زماني جريان رودخانه، از مدل‌سازي هيدرولوژيكي با مدل‌هاي SWAT و شبكه عصبي مصنوعي، به‌منظور شناخت رابطه بين اقليم و هيدرولوژي استفاده شد. به‌دليل وجود عدم‌قطعيت در رفتار هيدرولوژيك و اثرگذاري آن در اين تسهيم، روشي مبتني بر محاسبات فازي به‌منظور تعيين سهم اثرات مستقيم و غيرمستقيم انساني توسعه داده و نتيجه با روش‌هاي قطعي موجود مقايسه شد. نتايج كه گوياي انطباق روش پيشنهادي با ساير رويكردهاي مورد استفاده است، نشان داد تغييرات كاربري اراضي به‌صورت چشم‌گيري در تغييرات نظام جريان رودخانه مؤثر است. نتايج اين تحقيق مي‌تواند براي مديران حوزه كشاورزي و منابع آب مفيد باشد.