نقد اسطوره‌اي مناقب‌العارفين با تكيه بر نظريه ميرچا الياده

مناقب‌العارفين تأليف شمس‌الدين احمد افلاكي در شرح احوال خاندان مولوي و مشايخ طريقت مولويه نوشته شده و افلاكي در اين كتاب شخصيتي اسطوره‌اي و فراواقعي از پيشينيان و معاصران ترسيم كرده است. بسياري از مسائل عرفاني مناقب‌العارفين با مفاهيم اساطيري منطبق است و باورهاي اساطيري در شكل‌گيري مطالب اين تذكره عرفاني نقش دارد. در اين پژوهش به اين سؤال پاسخ داده مي‌شود كه مضامين عرفاني مناقب‌العارفين در كدام مؤلفه‌ها با مباني اسطوره‌اي الياده تناسب دارند. در اين جستار، مناقب‌العارفين به‌شيوه توصيفي‌ـ‌تحليلي و با رويكرد اسطوره‌شناختي براساس ديدگاه الياده تحليل شده است تا ميزان انطباق عرفان و اسطوره تشريح شود. نتايج بحث نشان مي‌­دهد كه در اين اثر، قهرمان مطابق كهن‌الگوها، از قبل به‌عنوان منجي تعيين شده است. در چرخه زندگي مولوي مي‌توان به‌ترتيب مراحل شست‌وشو، تجديد حيات و تجلي را به‌وضوح مشاهده كرد؛ او آيين شست‌وشوي مقدس را پيش از ورود به ساحت ناخودآگاه خود انجام مي‌دهد و خود را براي پيوستن به ساختار قداست آماده مي‌كند و در سفر دروني خود از مقتضيات بشري فراتر مي‌رود و به رؤيت حق‌تعالي، فرشتگان، پيامبران و ارواح نايل مي‌شود. همچنين، در مناقب‌العارفين، بام مدرسه و خزينه حمام به‌منزله الگوي مثالي مركز جهان است كه ناسوت و لاهوت به هم پيوند مي‌يابد.