تبيين اثرات برنامه‌هاي توسعه شهري بر سرمايه اجتماعي در مواجهه با جهاني‌شدن

مقدمه و هدف پژوهش: فرايند سريع شهري شدن در جهان و به‌ويژه كشورهاي درحال‌توسعه و نحوه مواجهه با جهاني‌شدن از مهم‌ترين موضوعاتي است كه شهرسازي ايران را با چالش جدي مواجه كرده است. اين موضوع سبب شده برنامه‌ريزي شهري در ايران در دهه‌هاي گذشته توان مواجهه با چالش‌هاي برخاسته از جهاني‌شدن را نداشته و به‌طور كامل تحت سيطره‌ي آن درآمده است. يكي از الگوهاي رويارويي با اين چالش، تعميق بخشي به افزايش سرمايه اجتماعي در جامعه است، اين پژوهش در پي آن ست كه نقش برنامه‌هاي توسعه شهري را از منظر توجه به مفهوم سرمايه‌ي اجتماعي در مواجهه با جهاني‌شدن تبيين كند و اينكه آيا مي‌توان اثرات منفي جهاني‌شدن را در برنامه‌هاي شهري از طريق تقويت سرمايه‌ي اجتماعي تعديل كرد. روش پژوهش: اين تحقيق از نوع توصيفي ـ تحليلي با رويكردي تركيبي (كمّي و كيفي) است و واحد آن در بُعد كيفي بهره‌گيري از متخصصين و مديران حوزه‌ي برنامه‌ريزي شهري در شهر تهران و در بعُد كمي با استفاده از فرمول كوكران، تعداد 356 نفر مورد سؤال قرار گرفته‌اند. همچنين، سند پايه در اين پژوهش آخرين طرح جامع تهران است. يافته‌ها: پژوهش نشان مي‌دهد كه برنامه‌هاي شهري در مواجهه با دو نوع سرمايه اجتماعي «مقيدساز» (درون‌گروهي) و «پل زننده يا پيونددهنده»، (بين گروهي) بيشتر منجر به افزايش سرمايه‌ي اجتماعي مقيدساز شده است؛ و با ايجاد گروه‌هايي كه اين طرح‌ها را در انحصار خود دارند اثرات منفي جهاني‌شدن مانند تشديد فرديت، تشديد شكاف طبقاتي و... را تشديد كرده‌اند. نتيجه‌گيري: طرح‌هاي شهري مي‌توانند با انتخاب رويكرد مشاركتي سرمايه اجتماعي پيونددهنده را در سطوح مختلف تقويت نموده و پيامدهاي منفي جهاني‌شدن را تضعيف كنند.