ارزيابي انتقادي مفهوم تجاري‌سازي در علوم انساني موجود

در «مديريت دانش»، چهار خروجي براي علوم انساني موجود برشمرده شده است: ۱. دانش‌‌افزايي؛ ۲. كاركرد داشتن؛ ۳. كاربردي‌‌سازي؛ ۴. تجاري‌‌سازي. مفهوم متأخر تجاري‌سازي با مسئلۀ بنيادينِ «نگاه مادي و كالايي به دانش» و تأثيرپذيري مستقيم از «نئوليبراليسم»، «نظريۀ اقتصاد دانش» و «مفهوم صنعت دانش»، زلزله‌‌هاي عميقي را در دانش جهاني ايجاد كرده است. در منطق تجاري‌‌سازي، دانش و دانشگاه خدمتگزار بازارهاي آزاد اقتصادي و شركت‌هاي تجاري توصيف شده است؛ به‌طوري‌كه مركز ثقل آن دو غالباً «انتفاع» و «سود مادي» برشمرده شده تا «فهم» و «صدق». پژوهش پيش‌‌رو با رويكرد كيفي و با «روش توصيفي ـ تحليلي» انجام شده و نويسندگان براي دستيابي به نتايج پژوهش، از دو راهبرد تحقيقاتي «خلاصۀ اسناد و مدارك» (فيش‌‌برداري) و «تفكر پايان تا آغاز» استفاده كرده‌‌اند. اين پژوهش با توجه به «اصل تقدم فهم بر نقد» و با بهره‌مندي از «روش‌‌شناسي بنيادين تكوين نظريه‌‌هاي علمي»، مبادي معرفتي و عوامل غيرمعرفتي تجاري‌‌سازي علوم انساني را مورد ارزيابي قرار داده و درصدد آن است كه فوايد و آفات تجاري‌‌سازي را در عرصۀ علوم انساني شناسايي و تبيين كند. در مبادي معرفتي شش‌‌گانۀ تجاري‌‌سازي علوم انساني، ردپاي مسئلۀ بنيادين تجاري‌‌سازي يعني نگاه ماترياليستي به دانش قابل مشاهده است. بر همين مبنا نمي‌‌توان با نگاه تحويلي‌‌نگري، «كاربردي‌‌سازي علوم انساني» و مفاهيم هم‌‌پيوند با آن را به «تجاري‌‌سازي علوم انساني» فروكاست. همچنين، از ميان عوامل غيرمعرفتي و زمينه‌‌اي تجاري‌‌سازي علوم انساني، سه عرصۀ «دانش»، «دانشگاه» و «آموزش و پژوهش»، كه به‌طور جدي در شعاع تجاري‌سازي قرار دارند، انتخاب و مورد بررسي قرار گرفت. در اين عرصه‌‌ها هم، نگاه كالايي، شئ‌‌واره و ابزاري به دانش قابل مشاهده است.