واكاوي سامانۀ «شناخت و خلق» هنرمند و معمار مسلمان منطبق با خلقت الهي با تكيه بر واژۀ «خلق» قرآني (نظريۀ آيت‌مداري در هنر)

بازشناسي سامانۀ «شناخت و خلق» در تربيت هنرمندان و معماران از اهميت بالايي برخوردار است و ازآنجا كه «شناخت» مقدمۀ «خلق» است، پرداختن به جوانب مختلف آن در اكثر پژوهش‌ها ديده مي‌شود؛ اما بررسي نوع جهت‌گيري هنرمندان و معماران به معلوم شناخت، به‌عنوان منبع الهام‌گيري، مغفول واقع شده است. امروزه جهت‌گيري اكثر هنرمندان به معلوم شناخت، طبيعت‌محورانه است. درحالي‌كه خداوند در آيات قرآن، معلوم شناخت انسان‌ها را خلقت (نه طبيعت) معرفي مي‌كند جايگزيني «خلقت » به جاي «طبيعت »، درواقع تغيير جهت گيري سامانۀ شناختي است كه با غايت همراه مي شود. بر اين اساس، موضوع و هدف اصلي پژوهش حاضر معرفي سامانۀ جديد «شناخت و خلق » قرآني با تغيير جهت گيري شناختي هنرمندان از الهام گيري طبيعت محورانه به خلقت محورانه است كه درصورت تحقق، اثر هنري و معماري منطبق بر هدف خلقت و ربوبيت الهي شده و سبب ساز كمال انسان ها خواهد شد؛ بنابراين، پژوهش حاضر سعي كرده است با تكيه بر روش تحليل محتواي كيفي و داده‌بنياد (گراندتئوري)، كدهايي را در ارتباط با واژه‌هاي خلق قرآني (ابداع، انشا، تكوين، صنع، ذرا، فطر، جعل و سوي) استخراج كرده و سير خلق الهي را براساس معاني واژگان آن شفاف‌سازي كند و در اين راستا، روند سامانۀ «شناخت و خلق» هنرمند مسلمان را منطبق بر همين روند خلق قرآني كه همان روند آيت‌محوري است، معرفي مي‌كند كه در آن رسيدن به حقيقت اثر هنري با تجلي عدل، سپس جعل و درنهايت حسن ظهور يافته و غايت اثر منطبق با غايت خلق الهي مي‌شود.