رابطهٔ شخصيت با تجربه‌هاي شناختي در رويكرد شناختي و انديشهٔ اسلامي با تأكيد بر ديدگاه جورج كلي و علامه مصباح يزدي

هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي ارتباط ويژگي‌هاي شخصيتي با تجربه‌هاي شناختي است و روش آن «بررسي تطبيقي» است. مرور پژوهش‌ها نشان مي‌دهد وابستگي‌داشتن يا نداشتن به ميدان، به‌عنوان دو ويژگي شخصيتي، موجب ادراك متفاوتي از اشياء مي‌شود؛ يعني تفسير افراد از محيط، در معنابخشيدن به رويدادهاي محيطي به‌دليل نظام سازه‌اي متفاوت گوناگون است. در اهداف و باورها نيز اين تفاوت مشاهده مي‌شود. همچنين يافته‌هايي كه با بررسي تطبيقي به دست آمده، نشان مي‌دهد بين ديدگاه جورج كلي و علامه مصباح دربارهٔ تجربهٔ شناختي تفاوت وجود دارد؛ كِلي و ديگر پديدارشناسان «ذهن» را به‌عنوان فاعل شناسا «شرط عيني» شناخت مي‌دانند و براي شناخت تنها هويت «پديداري و فِنُومِني» قائل هستند. حال آنكه در انديشهٔ اسلامي، به‌ويژه علامه مصباح، دخالت «ذهن» در ادراك تنها در حد «شرط ذهني» است؛ به‌گونه‌اي كه بتوان آن شناخت را به فرد نسبت داد و اين‌گونه نيست كه «شناخت» تنها هويت فِنُومِني داشته و با نُومِن و نفس‌الامر انطباق‌پذير نباشد. در زمينهٔ «باورها» و «اهداف» نيز نقش «فاعل شناسا» تنها ارتباط فرد با گزارهٔ معرفتي را نشان مي‌دهد و نقش انگيزشي دارد؛ بنابراين ويژگي‌هاي شخصيتي فاعل شناسا سبب نمي‌شود تجربه‌هاي شناختي تنها هويت پديدارشناختي داشته باشند.