دگرساني و تغيير جرم سنگ هاي آذرين در محدوده تكتلار، شمال غرب زاهدان، جنوب‌ شرق ايران

محدوده تكتلار در 140 كيلومتري شمال غرب شهر زاهدان، ­در پهنه زمين درز سيستان قرار دارد. در اين منطقه سنگ ­هاي فليش‌گونه ائوسن نظير شيل، سيلتستون و ماسه ­سنگ به‌ وسيله سنگ هاي آذرين دروني، خروجي، نيمه ­عميق و دايك هاي اليگوميوسن پوشيده يا قطع شده ­اند. سنگ ­هاي آذرين بيشتر شامل داسيت، آندزيت و ديوريت پورفيري هستند و اغلب دگرسان‌شده‌اند.كاني‌زايي در محدوده تكتلار هم در سنگ‌هاي آذرين نيمه ‌عميق و هم در سنگ‌هاي رسوبي به ‌صورت افشان و رگه‌اي رخ‌داده است. كاني‌زايي افشان با تشكيل گسترده پيريت با يا بدون كاني‌هاي مس‌دار مشخص مي‌شوند و كاني‌زايي رگه‌اي شامل  رگه‌هاي سيليسي طلادار، مالاكيت و گالن است. دگرساني‌هاي گرمابي شامل انواع پتاسيك، فيليك، آرژيليك، سيليسي، پروپيليتيك و تورماليني هستند. نتايج محاسبه تغييرات جرم نشان مي ­دهد كه در منطقه دگرساني فيليك، SiO2 غني‌شدگي و بقيه عناصر تهي‌شدگي داشتند. در منطقه دگرساني آرژيليك ميزان As، Mo، Zn و Pb افزايش و بقيه عناصر كاهش يافته‌اند و يا بدون تغيير بودند. رفتار عناصر در منطقه دگرساني پروپيليتيك متفاوت بوده و به طور كلي، افزايش عناصر اصلي چشمگيرتر است. عناصر كانسنگ‌ساز در نمونه هايي كه داراي رگچه سيليسي هستند، غني‌شدگي بيشتري دارند؛ به طوري‌كه، بيشترين غني ­شدگي مس و موليبدن در سنگ هايي است كه داراي SiO2 و K2O بالاتر و داراي رگچه ­هاي داربستي كوارتز هستند. به طور كلي، در بيشتر مناطق دگرساني، ميزان مس، موليبدن، سرب، روي و آرسنيك داراي غني شدگي و عناصر خاكي كمياب داراي تهي ­شدگي هستند. عناصر خاكي كمياب سبك نسبت به عناصر خاكي كمياب سنگين تهي ­شدگي بيشتري را نشان مي ­دهند كه نشانه‌ تحرك بيشتر آنها در سامانه ­هاي گرمابي است.