رديابي و شناسايي مولكولي جدايه‌هاي ويروئيد كوتولگي رازك آلوده كننده درختان مو در برخي از مناطق ايران

هدف: ويروئيد كوتولگي رازك، (Hop stunt viroid, HSVd) گسترده‌ترين دامنه ميزباني را در بين ويروئيدها دارا مي‌باشد و از مناطق مختلف دنيا گزارش شده‌است. هدف از اين تحقيق، رديابي، شناسايي و تعيين جايگاه تاكسونوميكي جدايه‌هاي ويروئيد كوتولگي رازك در تاكستان‌هاي استان كرمان و برخي نقاط ديگر كشور مي‌باشد. مواد و روش‌ها: در طي تابستان سال‌هاي 1397 تا 1399، در مجموع 74 نمونه‌ي برگي از درختان انگور استان كرمان و دو استان آذربايجان‌شرقي (تبريز) و فارس (بيضا) جمع‌آوري شد و آلودگي نمونه‌ها به HSVd توسط آزمون RTPCR مورد بررسي قرار گرفت. توالي ژنوم كامل هفت جدايه HSVd حاصل تعيين ترادف گرديد و با توالي‌هاي موجود در بانك ژن مقايسه شدند. جهت بررسي روابط فيلوژنتيكي ترادف‌هاي بدست آمده با ساير ترادف‌هاي اين ويروئيد، از نرم افزار (version 7)MEGA  و روش neighborjoining استفاده شد. همچنين ميزان همولوژي جدايه‌ها نيز توسط نرم افزار SDT v1.2  بررسي شد. جهت تعيين دامنه ميزباني و بررسي علائم از هشت گونه و رقم گياهي استفاده گرديد. نتايج: مطابق با گزارش‌هاي پيشين توالي‌هاي HSVd به پنج گروه فيلوژنتيكي Citrus، Hop، Plum، PlumHop/cit3 و PlumCitrus تقسيم‌بندي شدند. نتايج اين تحقيق نشان داد اندازه ژنوم جدايه‌هاي تعيين توالي شده از درختان انگور متغير (بين 297 تا 300 نوكلئوتيد) و با يكديگر، 98.7- 93.3 درصد تشابه داشتند. براين اساس، هفت جدايه گزارش شده در اين بررسي همراه با چند جدايه گزارش شده ديگر از درختان انگور از ايران و نيز كشور آلمان در گروه اصلي Hop واقع گرديدند. سه جدايه حاصل از درختان انگور باغات استان كرمان به همراه چهار جدايه گزارش شده از اين درختان، از كشور آلمان و ايران، يك زير گروه در گروه رازك تشكيل دادند. همچنين چهار جدايه ايراني شناسايي شده از درختان پسته در استان كرمان با تعدادي جدايه گزارش شده از درختان پسته كشور تونس (با منشاء ايراني) نيز در گروه رازك قرار گرفتند. نتيجه‌گيري: از آنجائي كه آلودگي درختان انگور در ايران نسبت به HSVd قبل از آلودگي درختان پسته گزارش گرديده، بنابراين احتمالاً آلودگي گياهان پسته به HSVd در ايران به‌واسطه‌ي آلودگي متقاطع و انتقال آلودگي از درختان انگور به درختان پسته رخ داده است. براين اساس با توجه به نتايج حاصل از مطالعات ملكولي و شواهد موجود، درختان انگور مي‌توانند به عنوان مبداء آلودگي درختان پسته در ايران باشند.