تحليل و مقايسه ي كليت گرايي در منطق الطير عطار و فيزيك نوين

از يونان باستان تاكنون ارائه ي مدلي كلي از جهان موردتوجه فيزيك‌دانان و فيلسوفان بسياري بوده است. ازآنجاكه به نظر مي رسد انديشه ي مذكور، اساس انديشه هاي عطار را در منطق الطير تشكيل مي دهد؛ بنابراين اين پژوهش به مقايسه و تحليل كليت گرايي در انديشه هاي عرفاني عطار و فيزيك نوين مي پردازد. مطابق نتايج، هم عطار در منطق الطير و هم فيزيك نوين در جست‌وجوي كل يكپارچه اند. در منطق الطير انگيزه ي سفر گروهي تمام مرغان جهان براي رسيدن به سيمرغ، درواقع رسيدن به كل يكپارچه بوده است كه در عرفان اسلامي به «وحدت وجود» تعبير مي شود. انتخاب آگاهانه ي واژه ي سيمرغ در برابر سي مرغ بيش از واژه ي ديگر مي تواند ارتباط، نظم، تقارن و يكپارچگي تمام موجودات جهان را برخلاف وجود اختلاف ظاهري (سي مرغ مختلف) و گوناگوني نيروهاي هستي بيان كند. انيشتين (Albert Einstein ) مي خواست با نظريه ي يكپارچگي، ذهن خدا را بخواند؛ اما تمام تلاش هاي فيزيك‌دانان تاكنون براي رسيدن به كل يكپارچه با شكست مواجه شده است. ازنظر عطار هم يكپارچگي با حقيقت غايي (سيمرغ حقيقي گوهر) غير ممكن است و سي مرغ تنها با حقيقت وجودي خويش (سيمرغ يا نخستين فعل الهي) به وحدت رسيدند كه ديويد بوهم (David Bohm) اين كل را «نيمه تماميت هاي نسبتاً مستقل» مي خواند.