كاركرد نظام مالياتي اسلام در مقايسه با اقتصاد متعارف

نظام مالياتي به‌عنوان خرده نظامي از نظام اقتصادي در خدمت اهدافي است كه نظام اقتصادي دنبال مي‌كند. از سويي اهداف هر نظام متوقف بر پيش‌فرض‌ها و ارزش‌هاي هر مكتب بوده و در نتيجه كاركرد محوري اساسي نظام‌هاي مالياتي نمي‌تواند گسسته از مباحث مبنايي‌تر باشد. نظام مالياتي جمهوري اسلامي ايران در سال‌هاي اخير شاهد تغييراتي در ساختارهاي مالياتي بوده است. به نظر مي‌رسد شناخت بهتر ماهيت نظام مالياتي اسلام و كاركردهاي آن مي‌تواند براي تدوين و شكل‌گيري اسلامي‌تر نظام مالياتي حاضر كمك كند. مقاله حاضر با استفاده از روش تحليل محتوي به بررسي كاركردهاي نظام مالياتي مطلوب اسلامي در مقايسه با كاركردهاي نظام مالياتي اقتصاد متعارف پرداخته و بر همين اساس ملاحظاتي در مورد جايگزيني معيار توازن در عدالت اقتصادي، اصول و نرخ و پايه مالياتي و همچنين ملاحظه سهم مالياتي در منابع درآمدي دولت مطرح مي‌سازد. از نظر سياستگذار اسلامي كه عدالت را اساس سازماندهي جامعه مي‌داند ماليات‌ها نيز ابزاري براي اين هدف است و ماليات‌هايي كه با تحقق توازن اقتصادي سازگار باشد مناسب تشخيص داده مي‌شوند. معيار توازن در تمام مراحل ابتدايي، فرآيندي و نهايي مورد توجه بوده و افزايش درآمدهاي مالياتي با استفاده از شيوه‌هاي عدالت−محور دنبال مي‌شود و هيچگاه به هزينه عدالت نمي‌توان درآمدهاي مالياتي را افزايش داد.همچنين به دليل اين‌كه در نظام‌اقتصادي اسلام بخشي از منابع توليد ثروت (انفال) در اختيار دولت قرار دارد بايد انتظار داشت كه بخشي از درآمدهاي دولت با استفاده از اين منابع تأمين شده و سهم ماليات دريافتي از كل درآمدهاي دولت در مقايسه با اقتصادهاي سرمايه داري كاسته شود.