چالش‌ها و آسيب‌هاي آموزش مجازي در دانشگاه در دوره همه‌گيري كرونا

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پيشينه و اهداف: از جمله حوزه ‌هاي مرتبط با فناوري اطلاعات و ارتباطات كه مي‌تواند نقش مؤثري در انتقال دانش بشري داشته باشد، آموزش‌مجازي مبتني بر وب است. بر اين اساس و به‌ويژه از اسفندماه 1398 و با توجه به گسترش پاندومي كوويد 19؛ بهره‌گيري از آموزش مجازي در كنار آموزش حضوري در نظام آموزش عالي، ضرورت كاملاً محسوسي پيدا كرده است. در نتيجه بسياري از دانشگاه‌ها به تبع آن وارد عرصه آموزش‌مجازي براي دانشجويان خود شده اند. اما درباره چالش‌هاي احتمالي اين محيط‌ها، هنوز اطلاعاتي در دسترس نيست تا بتوان با شناخت موانع و چالش‌ها و رفع آنها از مزاياي آنها به نحو احسن استفاده كرد. در پژوهش حاضر، پژوهشگران در صدد برآمدند تا با استفاده از روش كيفي به تبيين تجارب و ديدگاه‌هاي ذينفعان جهت استخراج چالش‌هاي آموزش‌مجازي در دانشگاه بپردازند. بنابراين، پژوهش حاضر به واكاوي چالش‌‌ها و آسيب‌هاي آموزش‌مجازي در آموزش‌عالي در دوره همه‌گيري كرونا از منظر استادان پرداخته است.روش‌ها‌: روش پژوهش حاضر، از نظر اهداف كاربردي و از نظر ماهيت و نوع مطالعه كيفي از نوع تحليل محتوا و با استفاده از مصاحبه‌هاي نيمه ساختار يافته است. مشاركت‌كنندگان اين پژوهش شامل استادان دانشگاه علامه طباطبايي بودند كه تجربه تدريس در دوره‌هاي مجازي را داشتند و روش نمونه‌گيري به‌صورت هدفمند بوده و حجم نمونه تا رسيدن به حد اشباع نظري ادامه يافته و بر اين اساس تعداد 18 نفر از استادان دانشگاه علامه طباطبايي انتخاب شدند. ابزار پژوهش فرم مصاحبه‌ نيمه ساختاريافته بوده و براي تجزيه و تحليل يافته‌ها از روش تحليل محتوا  استفاده شد. در اين روش تحليل، با توجه به‌ماهيت پرسش اصلي پژوهش آسيب‌هاي برنامه‌هاي‌درسي اجرا شده  علت‌كاوي و تبيين شدند و در نهايت چالش‌ها و آسيب‌هاي آموزش مجازي در دانشگاه‌ها در دوره همه‌گيري كرونا  در قالب شش چالش اصلي ارائه شدند.يافته‌ها: بر اساس يافته‌هاي پژوهش، چالش‌هاي آموزش‌مجازي در قالب شش چالش اصلي طبقه‌بندي شدند و عبارتند از: 1) «مهارت نا‌كافي ‌اعضاي هيأت‌علمي ‌در انتخاب و استفاده از رسانه‌هاي مناسب»، 2) «ضعف دراستفاده نسبي اعضاي هيأت‌علمي از منابع مجازي، فناوري‌هاي مبتني بر وب، خدمات آنلاين مشاوره و پشتيباني‌هاي فني»، 3) «ضعف در استفاده نسبي اعضاي هيأت‌علمي از بسترهاي توليد محتواي آموزشي در فضاي‌مجازي»، 4) «وضعيت نامناسب پهناي باند موجود در دانشگاه‌ها»، 5) «سرعت ناكافي توسعه در زمينه به‌روزكردن مطالب ديجيتال» و 6) «عدم انطباق ابعاد برنامه‌درسي موجود با آموزش‌مجازي». نتيجه‌گيري:  با توجه به شرايط كنوني جامعه (شيوع بيماري كرونا) و اهميت يافتن كاربرد روش‌هاي مجازي در آموزش دانشجويان،  ضرورت دارد استادان در سيستم آموزش و يادگيري مجازي از انواع مهارت‌هاي برنامه درسي اعم از اهداف، محتوا، روش‌هاي تدريس، آموزش بهره مند باشند و آگاهي لازم را از چالش‌هاي ابزار و وسايل آموزشي و ارزشيابي دارا باشند. همچنين در تبيين اين يافته‌ها بايد عنوان نمود با توجه به چالش‌هاي جدي فرا روي استادان، پيشنهاد مي‌شود يك واحد آشنايي با نرم‌افزارهاي متنوع آموزش مجازي و ظرفيت‌هاي آن براي آموزش مجازي در برنامه آموزشي ويژه استادان در نظر گرفته شود. توجه به زيرساخت‌هايي نظير پهناي باند، منابع الكترونيكي و محتواي ديجيتالي و همچنين مسأله به روز نگه داشتن ابزار و تجهيزات ارتباطي و بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين آموزش مجازي از جمله شبكه‌هاي اجتماعي مجازي در كنار سيستم‌هاي آموزش مجازي در دانشگاه‌ها از نكات مهم ديگر محسوب مي‌شود.