پهنه‌بندي تغييرات نيترات در منابع آب زيرزميني منطقه غرب اصفهان طي سال‌هاي 95-1392 با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي

مقدمه: نيترات يكي از مهم‌ترين آلاينده‌هاي منابع آب زيرزميني به شمار مي‌رود كه به طور عمده ناشي از كودهاي كشاورزي و دفع غير اصولي فاضلاب و از نظر ايجاد مخاطرات سلامتي بسيار بااهميت است. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسايي منابع آلاينده و پهنه‌بندي نيترات در منابع آب زيرزميني منطقه تيران و كرون در غرب اصفهان با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (Geographic information system يا GIS) و بررسي وضعيت نيترات در سفره آب زيرزميني منطقه بود. روش‌ها: اين مطالعه از نوع توصيفي مقطعي بود كه بر روي ۴۰ منبع آب زيرزميني شهرستان تيران و كرون در منطقه غرب اصفهان طي يك دوره چهار ساله صورت گرفت. آزمايش نيترات به وسيله دستگاه اسپكتروفتومتري انجام شد. نتايج به دست آمده با استفاده از آزمون Oneway ANOVA در نرم‌افزار‌هاي GIS و SPSS پهنه‌بندي و تحليل گرديد. به منظور مقايسه ميانگين مقدار نيترات منابع آب با استاندارد مربوط، آزمون t مورد استفاده قرار گرفت. يافته‌ها: ميانگين نيترات در سال‌هاي ۱۳۹۲، ۱۳۹۳، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتيب27/17 ± 42/29، 16/55 ± 43/33، 95/16 ± ۴۵/۰۹ و18/1 ± 47/29 ميلي‌گرم در ليتر بر حسب نيترات بود و بيشترين مقدار نيترات بر اساس نقشه درون‌يابي، به قسمت‌هاي مركزي اختصاص داشت. بهترين روش درون‌يابي براي نيترات با توجه به نرمال بودن توزيع داده‌ها، كريجينگ معمولي و مدل‌هاي گوس و نمايي بود. بر اساس نتايج آزمون Oneway ANOVA، تفاوت معني‌داري بين ميانگين نتايج در سال ۱۳۹۵ با ميانگين اندازه‌گيري شده در سال‌هاي مختلف وجود نداشت (0/05 P). نتايج آزمون t نشان داد كه ميانگين نيترات در سال‌هاي ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ كمتر از استاندارد جهاني (۵۰ ميلي‌گرم در ليتر) (0/05 P) بود. نتيجه‌گيري: غلظت نيترات در منابع آبي منطقه در حد استاندارد مي‌باشد، اما با توجه به مقادير آن و تغييرات سه سال گذشته، احتمال افزايش و عبور از حد استاندارد دور از انتظار نيست. همچنين، با توجه به نقشه‌هاي پهنه‌بندي، ميانگين نيترات در قسمت مركزي شهرستان بالاتر از ساير قسمت‌ها گزارش گرديد. با توجه به جهت جلوگيري از روند افزايشي نيترات، مديريت صحيح در مصرف كودهاي ازته، تغيير كاربري اراضي، ساخت تصفيه‌خانه فاضلاب و اقدامات آموزشي لازم بايد مد نظر قرار گيرد.