بازنمايي تحولات مطبوعاتي آمريكا در جرايد عصر قاجار و تأثير آن بر فرايند روزنامه‌نگاري اين دوره

مطبوعات اعم از نشريات، روزنامه‌ها و مجلات، يكي از اركان مهم‌ جريان روشنفكري و تحول‌خواهي در ايران عصر قاجاريه بودند. يكي از راهبردهاي مؤثر اصحاب جرايد براي آگاهي‌بخشي و ايجاد مطالبه‌گري در بين مردم، معرفي رسانه‌ها و بيان اهميت آن‌ها در سير ترقي و نوانديشي در جوامع غربي بود. در ميان كشورهاي مختلف، وضعيت جرايد آمريكا به‌عنوان الگو مدنظر دگرانديشان و فعالان مطبوعات در عصر قاجاريه قرار گرفت. نوشتار حاضر با رويكرد تبييني و با تكيه بر مفهوم تجدد‌خواهي و گفتمان انتقادي اصلاح‌طلبان دورۀ قاجاريه به اين پرسش پاسخ مي‌دهد كه جرايد ايراني در اين دوره چگونه سير ترقي مطبوعات در آمريكا را معرفي مي‌كردند و اين آگاهي‌بخشي چه دستاوردهايي براي ايرانيان داشت. با تحقيق و تفحص در مطبوعات عصر قاجاريه و اسناد منتشرنشدۀ وزارت خارجه اين فرضيه مطرح شد كه دگرانديشان ايراني به‌صورت روشمند، با نگارش مقالات متعدد در خصوص رونق و شكوفايي مطبوعات در آمريكا، نقش جرايد در ايجاد تحول و ترقي اجتماعي و سياسي در اين كشور را تبيين كرده و بر اين باور بودند كه ايجاد تحول در ساختارهاي اجتماعي و سياسي ايران نيز مستلزم توسعۀ مطبوعات و آگاهي‌بخشي از طريق آن است. باور به الگوپذيري از تجربۀ آمريكا، اصحاب جرايد و ديپلمات‌هاي ايراني در واشنگتن را به گسترش مطبوعات و بهبود وضعيت كمي و كيفي آن در ايران عصر قاجاريه تشويق كرد. ورود صنعت چاپ از آمريكا و شركت در كنگرۀ جرايد اين كشور نيز در راستاي همين الگوپذيري انجام شد.