اشتراكات اخلاقي تحصيل تابعيت در فقه اسلامي و حقوق موضوعه

زمينه و هدف: تحصيل تابعيت يكي از موضوعات حقوقي و سياسي پراهميت در جوامع معاصر است كه نگرش‌هاي مختلفي نسبت به آن از ابعاد گوناگون، وجود دارد. در اين راستا، هرچند نگرش‌هاي حقوق موضوعه و فقه اسلامي دو نگرش متفاوت هستند، اما يافتن نقاط اخلاقي مشترك در تحصيل تابعيت تا حدود زيادي مي‌تواند ميان نگرش فقهي و حقوقي سازش ايجاد كند. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر درصدد است بر اساس روش توصيفي ـ كتابخانه‌اي با ارائه تلفيقي از مباني عقيدتي و مادي، به بررسي مفهوم تابعيت از منظر فقهي ـ حقوقي بپردازد. ملاحظات اخلاقي: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعايت اصالت متون، صداقت و امانتداري رعايت شده است. يافته‌ها: فقه اسلامي، هرچند تحصيل تابعيت را بر دو پايه اعتقاد و عضويت در حكومت اسلامي (پيمان) مورد توجه قرار مي‌دهد، اما از جهت توجه به اصول تحصيل تابعيت در حقوق موضوعه كه بر خاك (محل تولد) و خون (نسبت) تأكيد مي‌كنند، رويكرد اخلاقي مشابهي اتخاذ مي‌كند. بنابراين آنچه در حقوق موضوعه در نزد كشورهاي مختلف و حقوق داخلي ايران درباره تابعيت اتخاذ مي‌شود، سازگاري بالايي با رويكرد فقهي دارد. نتيجه‌گيري: آنچه از نظر اخلاقي در فقه اسلامي و حقوق موضوعه به چشم مي‌خورد، تلاش براي از بين‌بردن و به حداقل‌رساندن تابعيت مضاعف است. همچنين اصول و مباني فقهي، از جمله اعطاي حقوق شهروندي به غير مسلمانان قابل تسري به حقوق بي‌تابعيت‌ها است و از اين جهت در فقه اسلامي، نگرش اخلاقي سازنده‌اي نسبت به كاهش و از بين‌بردن بي‌تابعيتي وجود دارد. در مجموع، تلاش براي كمك به بي‌تابعيت‌ها به دليل بروز مسائلي نظير جنگ، قحطي و آشوب داخلي كشورها و همچنين مقابله با ترويج تابعيت مضاعف به دليل تكاليف شهروندي دشوار از جمله اصول اخلاقي ريشه دوانده در حقوق موضوعه و حقوق بين‌المللي و فقه اسلامي است.