تطبيق شكلي نگاره‌هاي افلاك در نسخه‌هاي عربي (678 ق)، فارسي (898 تا 997 ق)، عربي (1148 تا 1168 ق) «عجايب المخلوقات و غرايب الموجودات» قزويني و كتاب «التفهيم لاوايل صناعه التنجيم»

مضامين و مطالب عجيب و شگفت‌آور اين جهان در دوره‌هاي مختلف مطرح بوده و علاوه بر تأليف آنها توسط عالمان، كتابت اين نسخ نيز مورد توجه قرار داشته است. معمولاً نگاره‌هايي نيز، مبين مفاهيم و همچنين زينت بخش متون اين نسخ بوده‌اند. يكي از قديمي‌ترين اين متون، عجايب نامه‌ها هستند. در اين نسخ مضامين توسط تصاوير، بياني واضح‌تر يافته‌اند. كتاب عجايب المخلوقات و غرايب الموجودات قزويني از جمله اين آثار است كه به چند زبان ترجمه و همچنين محتواي آن به تصوير كشيده شده است. پژوهش حاضر با هدف كشف و تبيين ارتباط بين مضامين و نگاره‌هاي افلاك در كتاب عجايب المخلوقات و غرايب الموجودات قزويني و كتاب التفهيم لاوايل صناعه التنجيم و به منظور پاسخ به اين سوال انجام شده است كه چه ارتباطي بين متن و نگاره‌هاي كتاب عجايب المخلوقات و غرايب الموجودات قزويني و متن كتاب التفهيم لاوايل صناعه التنجيم وجود دارد؟روش پژوهش، توصيفي-تحليلي، با رويكردي تطبيقي بوده و اطلاعات به شيوه اسنادي و كتابخانه‌اي جمع‌آوري شده است. سپس نگاره‌هاي بخش افلاك با متن كتاب قزويني و متن كتاب التفهيم لاوايل صناعه التنجيم كه حاوي نظرات ابوريحان بيروني در مورد نجوم است، در تطبيق قرار گرفته‌اند. اين پژوهش، پس از تجزيه و تحليل كمي وكيفي موارد، به اين نتيجه رسيده ‌است كه مضامين و نگاره‌هاي افلاك در سه نسخه عربي(678ق)، فارسي(898 تا 997ق)، عربي (1148 تا 1168ق)كتاب عجايب المخلوقات و غرايب الموجودات قزويني با يكديگر ارتباط داشته،‌ اما محتوا براي تصويرگري كافي نبوده و نگارگران براي ابداع نگاره‌ها، به اطلاعات ديگر متون، از جمله، كتاب التفهيم لاوايل صناعه التنجيم وابسته بوده‌اند. لذا با توجه به اينكه نگارگري عجايب نامه‌ها مبتني بر متن بوده، در صورت كمبود اطلاعات، اين فقدان، از طريق دريافت اطلاعات از منابع ديگر رفع شده است.